Kontrol Teşkilatının Sorumluluğu: "İmza" Atmak İdare Zararını Üstlenmektir

Kamuya ait yapım işlerinde ve özellikle teknik bilgi gerektiren restorasyon projelerinde, idareler genellikle süreci yönetmek ve denetlemek için dışarıdan Müşavir Firmalar (Yapı Denetim / Kontrol Teşkilatı) ile hizmet alım sözleşmeleri imzalarlar. Peki, Müşavir Firma, denetim görevini ihmal ederek yüklenicinin eksik veya hatalı imalatlarına onay verir ve fazla ödeme yapılmasına neden olursa, ortaya çıkan kamu zararından kim sorumlu olur? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, hem idarelerin hem de müşavir firmaların yasal sorumluluk sınırlarını netleştirmelerine yardımcı olur. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi’nin 05.12.2024 tarihli ve 2024/3009 E., 2024/4638 K. sayılı kararı, müşavir firmanın bu "teknik sorumluluğunu" net bir şekilde ortaya koymuştur.

Kararın İlgili Ksmı

"Bilirkişi raporunda davalı... Şirketinin, idare adına müşavirlik hizmet sözleşmesi ile davaya konu olan onarım işinin yapı denetim hizmetlerini yürüttüğü, bu nedenle yükleniciye yapılan tüm ödemelerin teknik sorumluluğunun şirketine ait olduğu" tespitine yer verildiği halde...

...hükme esas alınan bilirkişi raporunda, davalı... Mim. Müh. Müş. Hiz. Ltd. Şti.'nin idare adına müşavirlik hizmet sözleşmesiyle davaya konu olan onarım işinin yapı denetim hizmetlerini yürüttüğü, bu nedenle yüklenici şirkete yapılan tüm ödemelerden sorumlu olduğu belirtildiğinden, mahkemece, bu nedenle davalı... Mim. Müh. Müş. Hiz. Ltd. Şti. hakkındaki davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken..."

 

Olayın Arka Planı: Cami Restorasyonunda Fazla Ödeme İddiası

Bir kamu idaresi (davacı), tarihi bir caminin onarımı için anahtar teslimi götürü bedel bir ihale yapar. İdare, ayrıca bu onarım işinin ihale dosyası hazırlama ve kontrollük hizmetleri için bir Müşavir Firma (davalı) ile hizmet alım sözleşmesi imzalar.

İşin tamamlandığının bildirilmesi üzerine Geçici Kabul Heyeti, yerinde yaptığı incelemede şok edici bir tespitte bulunur: Toplam bedeli 238.825,87 TL olan 26 kalem imalatın hiç uygulanmadığı tespit edilir. Yapılmayan imalat bedelinin, ödenen toplam sözleşme bedeline oranı %50,46'dır.

İdare, hem fahiş yaklaşık maliyet belirlenmesi hem de yapılmayan işlere "yapıldı" gibi hakediş düzenlenerek fazla ödeme yapılması nedeniyle uğradığı zararın tahsili için; Yüklenici Firma, Müşavir Firma ve ilgili kendi personellerine (idare çalışanları) karşı dava açar.

 

Mahkemenin Gerekçesi ve Yargıtay'ın Düzeltmesi

Dava dosyası, eksik incelemeler nedeniyle Yargıtay'dan iki kez dönmüştür (bozulmuştur). Son yargılamada, mahkeme en güncel bilirkişi raporuna dayanarak bir karar vermiştir. Ancak mahkeme, bilirkişi raporunu hatalı yorumlamıştır:

Bilirkişi Raporunun Tespiti: Rapor, Müşavir Firmanın idare adına "yapı denetim hizmetlerini" yürüttüğünü ve bu nedenle "yükleniciye yapılan tüm ödemelerin teknik sorumluluğunun" Müşavir Firmaya ait olduğunu netçe tespit etmiştir.

Mahkemenin Hatalı Yorumu: Mahkeme, bu tespiti "Müşavir Firmanın sorumluluğu bulunmadığı" şeklinde hatalı yorumlamış, ancak Müşavir Firmanın daha önceki bir kararı temyiz etmediği (ki bu da yanlıştır) gerekçesiyle "usuli kazanılmış hak" nedeniyle sorumlu tutmuştur.

Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, bu kararı DÜZELTEREK ONANMIŞTIR. Yargıtay, mahkemenin "usuli kazanılmış hak" gerekçesinin yanlış olduğunu, ancak kararın sonuç itibariyle doğru olduğunu belirtmiştir. Yargıtay'a göre, Müşavir Firmanın sorumluluğunun nedeni usuli bir gerekçe değil, doğrudan bilirkişi raporunda belirtilen teknik sorumluluktur:

"Müşavir Firma, idare adına yapı denetim hizmetini yürütmektedir ve bu nedenle yükleniciye yapılan tüm ödemelerden teknik olarak sorumludur."

 

Analizin Sonucu

Bu karar, yapım işi kontrollük ve müşavirlik hizmeti veren firmalar için kritik dersler içermektedir:

Müşavir, İdarenin Teknik Gözüdür: Müşavir firma, imzaladığı hizmet sözleşmesi kapsamında, idarenin "teknik gözü" ve "eli" olmayı taahhüt eder. Yüklenicinin yaptığı imalatı denetlemek, ölçmek, metrajları kontrol etmek ve hakedişleri bu kontrole göre düzenlemek/onaylamak Müşavir Firmanın asli görevidir.

Hakediş Onayı, Sorumluluk Üstlenmektir: Müşavir Firmanın bir hakedişi onaylaması, "Ben bu imalatı yerinde gördüm, sözleşme ve projesine uygundur, bedeli ödenebilir" demektir. Eğer bu imalat aslında eksik, hatalı veya hiç yapılmamışsa, Müşavir Firma bu beyanından dolayı idareye karşı doğrudan sorumlu hale gelir.

Zarar Üçlüsü (Yüklenici-Müşavir-İdare Personeli): Bir kamu zararının (fazla ödeme) ortaya çıkmasında genellikle sorumluluk paylaştırılır. Yüklenici (haksız bedeli alan), Müşavir (denetlemeyen/onaylayan) ve ilgili İdare Personeli (kabulü yapan/ödemeyi gerçekleştiren) zincirleme olarak sorumlu tutulabilir.

"Teknik Sorumluluk" Kaçınılmazdır: Müşavir firma, "Ben sadece rapora baktım" veya "Yüklenicinin beyanına güvendim" gibi savunmaların arkasına sığınamaz. Bilirkişi raporunun ve Yargıtay kararının vurguladığı "teknik sorumluluk", bizzat yerinde kontrol ve denetim yükümlülüğünü ifade eder.