Müşavir Firmanın Eksik Denetimi Kamu Zararı Sayılır mı? Sayıştay'dan Sorumluluk Zincirini Değiştiren Emsal Karar

Yapım işi sözleşmelerinde denetim hizmetlerinin müşavir firmalara (danışmanlık) ihale edilmesi, idarelerin üzerindeki teknik yükü azaltsa da, sorumluluk konusunu karmaşıklaştırmaktadır. Müşavir firmanın denetim eksikliği (örneğin projeye aykırı imalatları onaylaması) sonucu bir kamu zararı oluştuğunda, Sayıştay'ın sadece idare personelini mi, yoksa özel hukuk tüzel kişisi olan müşavir firmayı da mı sorumlu tutacağı kritik bir sorudur. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, 4735 sayılı Kanun çerçevesinde müşavir sorumluluğunun sınırlarını doğru belirlemenize yardımcı olur. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 12.01.2022 tarihli ve 50903 sayılı Kararı, bu konuda ezber bozan bir niteliktedir.

Olayın Arka Planı: Eksik İmalat Tespiti ve Müşavir Firmanın Rolü

Bir Hükümet Konağı ikmal inşaatında, Sayıştay denetimi tarafından projeye ve teknik şartnameye uygun olmayan, eksik ve kusurlu imalatlar yapıldığı tespit edilmiştir. İşin yapı denetim hizmetleri, 4734 sayılı Kanun kapsamında bir danışmanlık hizmet alımıyla özel bir müşavir firmaya ihale edilmiştir. Kamu zararına konu olan hakedişler, bu müşavir firma tarafından düzenlenip imzalandıktan sonra idare görevlisi (İnşaat Mühendisi) tarafından onaylanmıştır.

İlk Karar: "Zarardan Sadece Hakedişi Onaylayan İdare Personeli Sorumlu"

Sayıştay Dairesi, ilk kararında, müşavir firmanın "kamu görevlisi" olmadığı ve Sayıştay yargılamasına tabi tutulamayacağı varsayımıyla hareket etmiştir. Bu nedenle, müşavir firmanın düzenlediği hatalı hakedişi onaylayan idare personeli (İnşaat Mühendisi) kamu zararından tek başına sorumlu tutulmuştur. Denetçinin rapordaki "müşavir firma da sorumlu tutulsun" talebi Dairece karşılanmamıştır.

Temyiz Kurulu: "4735 S.K. Md. 32 Gereği Müşavir Firma da Sorumludur"

Sayıştay Temyiz Kurulu, karar düzeltme aşamasında bu sorumluluk tespitini BOZMUŞTUR. Kurul'un çoğunluk görüşü, müşavir firmaların sorumluluğuna ilişkin çok önemli tespitlerde bulunmuştur:

  1. 4735 Sayılı Kanun'un 32. Maddesi: Bu madde, "Danışmanlık hizmeti sunucularının sorumluluğu" başlığını taşır. Maddeye göre, "denetim eksikliği... ve benzeri nedenlerle meydana gelen zarar ve ziyandan hizmet sunucusu doğrudan... müteselsilen sorumludur."
  2. Müşavir Firma "Kamu Görevlisi" Sayılır mı?: Kurul, bu noktada Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 6. maddesindeki "kamu görevlisi" tanımına atıf yapmıştır. Bu tanıma göre, bir işin "kamusal faaliyet" olması esastır. Yapı denetim işi de kanunun verdiği yetkiyle kamu adına yürütülen bir faaliyettir.
  3. Sonuç: Bu nedenle, denetim işini yürüten müşavir firma, 5018 sayılı Kanun kapsamında "kamu görevlisi" statüsünde değerlendirilmeli ve denetim eksikliğinden doğan kamu zararından Sayıştay yargılaması önünde (diğer idare görevlileriyle birlikte) sorumlu tutulmalıdır.

Temyiz Kurulu, sadece idare personelinin sorumlu tutulmasını eksik bularak, müşavir firmanın ve hakedişi imzalayan diğer idare görevlilerinin sorumluluğunun da değerlendirilmesi için dosyayı Daireye geri göndermiştir.

Görüş Ayrılığı: Müşavir Sorumluysa İdare Personeli Masum mu?

Kararda iki önemli azınlık görüşü dikkat çekmiştir:

  • Farklı Gerekçe (Kaldırma Yönünde): Bazı üyeler, 4735 S.K. Md. 32 gereği asıl sorumlunun müşavir firma olduğunu, idare personelinin (Hakedişi Onaylayan) müşavir firmanın teknik raporuna güvenerek imza attığını belirtmiştir. İdari personelin bu teknik ve fiili hatayı tespit etmesi beklenemeyeceğinden, kusuru yoktur ve hakkındaki tazmin hükmü kaldırılmalıdır.
  • Azınlık Görüşü (Tasdik Yönünde): Diğer üyeler ise Daire kararının doğru olduğunu savunmuştur. Bu görüşe göre, müşavir firma yetkilileri "kamu görevlisi" değildir ve Sayıştay'da yargılanamazlar. İdare, uğradığı zararı müşavire ancak genel hükümlere göre (Adli Yargı'da) rücu edebilir. Sayıştay yargılaması açısından, hatalı hakedişi onaylayan idare personeli doğru sorumlu olarak tespit edilmiştir.

Analizin Sonucu

  • Bu Temyiz Kurulu kararı, yapı denetim hizmeti veren müşavir firmaların sorumluluk alanını kökten değiştiren bir niteliktedir.
  • İdareler için: Denetim işini müşavir firmaya devretmek, idarenin sorumluluğunu tamamen ortadan kaldırmaz. Ancak bu karar, oluşan zarardan dolayı Sayıştay'ın artık doğrudan müşavir firmayı da (kamu görevlisi gibi) sorumlu tutabileceğini göstermektedir.
  • Müşavir Firmalar için: Bu karar, müşavir firmaların sadece idareye karşı değil, aynı zamanda Sayıştay'a karşı da mali sorumluluğu olduğunu ortaya koymaktadır. 4735 S.K. Md. 32'deki 15 yıllık müteselsil sorumluluk, Sayıştay yargılaması yoluyla da işletilebilir.
  • İdare Personeli (Hakediş Onaylayanlar) için: Müşavir firmanın hakediş düzenlemiş olması, idare personelinin sorumluluğunu (Temyiz Kurulu çoğunluk görüşüne göre) ortadan kaldırmamakta, sadece sorumluluğa yeni ortaklar (müşavir firma ve diğer teknik personel) eklemektedir.