İhale Komisyonunun Sorumluluğu Nerede Başlar? Sayıştay: "Hatalı Yaklaşık Maliyetten Komisyon Sorumlu Değil"

İhale süreçlerinde ihale komisyonu üyelerinin sorumluluğunun sınırları, kamu görevlileri için en endişe verici konuların başında gelir. Özellikle, ihale sürecinden önce hazırlanan yaklaşık maliyetin (YM) hatalı olmasından kaynaklanan bir kamu zararından ihale komisyonunun sorumlu olup olmayacağı kritik bir tartışmadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, farklı kamu görevlilerinin (ihale komisyonu, yaklaşık maliyet görevlileri, harcama yetkilisi) sorumluluk sınırlarının doğru çizilmesine yardımcı olur. Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 02.02.2022 tarihli ve 50960 sayılı Kararı, bu sorumluluk ayrımını netleştiren çok önemli bir içtihattır.

Kararın İlgili Kısmı

"Netice itibariyle, kamu zararının tazmininden ihale komisyon üyelerinin tamamının sorumlu tutulması fiil ve netice arasında bulunması gereken illiyet bağı bağlamında mümkün bulunmamaktadır. Somut olayda sorumluluk, yaklaşık maliyet cetvelinde imzaları bulunan kişiler ve yaklaşık maliyetin belirtildiği ihale onay belgesinde ihale yetkilisi olarak imzası bulunan kişi nezdinde tesis edilmesi gerekmektedir."

Olay: Belediyenin Kendi Fabrikası Varken Dışarıdan Pahalıya Mal Alması

Bir belediye, kilitli parke taşı alımı için ihaleye çıkmıştır. Ancak belediyenin kendisine ait bir parke üretim tesisi bulunmakta ve bu tesiste aynı nitelikteki parkeyi KDV dahil ...TL/m² bedelle üretebilmektedir.

Buna rağmen, ihale için görevlendirilen yaklaşık maliyet komisyonu, bu fiyatı dikkate almamış ve piyasadan aldığı tekliflerle yaklaşık maliyeti KDV hariç ...TL/m² olarak belirlemiştir. İhale, yaklaşık maliyetin altında kalan (...TL/m²) bir firma üzerinde bırakılmıştır.

Daire Kararı ve Azınlık Görüşü: "İhale Komisyonu Tüm Süreçten Sorumludur"

Sayıştay Dairesi, belediyenin kendi kaynağını kullanmayarak piyasadan daha pahalıya alım yapmasını 5018 sayılı Kanun'un ekonomiklik ve verimlilik ilkesine aykırı bularak kamu zararına hükmetmiştir.

Sorumluluk olarak ise hem Harcama Yetkilisini (Belediye Başkanı) hem de ihale komisyonu üyelerini müştereken ve müteselsilen sorumlu tutmuştur.

Temyiz Kurulu'ndaki azınlık görüşü de bu yaklaşımı desteklemiş; 4734 sayılı Kanun'un 6. maddesi ve 5189 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararı uyarınca, ihale komisyonunun kendisine sunulan belgelerdeki (yaklaşık maliyet) hatayı görmesi gerektiğini ve tüm süreçten sorumlu olduğunu savunmuştur.

Temyiz Kurulu Çoğunluk Kararı: Sorumlulukta "İlliyet Bağı" Şartı: Komisyonun Görevi YM Hazırlamak Değildir

Sayıştay Temyiz Kurulu'nun çoğunluk görüşü, Daire kararını sorumluluk yönünden BOZMUŞTUR. Kurul, kamu zararının varlığını kabul etmiş, ancak sorumluluğun ihale komisyonunda olmadığını belirtmiştir.

Bu kararın temel dayanağı "illiyet bağı" (nedensellik bağı) ilkesidir:

  1. Kamu Zararının Kaynağı: Kurul'a göre kamu zararına yol açan asıl fiil, ihalenin yapılması değil, yaklaşık maliyetin hatalı belirlenmesidir. Yaklaşık maliyet belirlenirken idarenin kendi üretim maliyeti (..TL) göz ardı edilmiştir.
  2. İhale Komisyonunun Görevi: 4734 sayılı Kanun'a göre ihale komisyonunun görevi yaklaşık maliyeti hazırlamak değildir. Komisyonun görevi, kendisine sunulan yaklaşık maliyeti ve ihale dokümanlarını esas alarak, isteklilerin tekliflerini değerlendirmektir.
  3. İlliyet Bağı Yoktur: Komisyon üyeleri, önlerine gelen ve usulen hazırlanmış görünen yaklaşık maliyeti esas almışlardır. Teklifler de bu yaklaşık maliyetin altında kalmıştır. Komisyonun, idarenin kendi fabrikasındaki üretim fiyatını bilme veya sorgulama görevi bulunmamaktadır. Dolayısıyla, komisyon üyelerinin eylemleri (ihaleyi karara bağlamak) ile kamu zararı (hatalı YM) arasında doğrudan bir nedensellik bağı yoktur.

Kurul, sorumluluğun ihale komisyonunda değil, yaklaşık maliyet cetvelinde imzaları bulunan kişiler ile bu hatalı maliyeti onaylayan ihale yetkilisinde (Harcama Yetkilisi) olması gerektiğine hükmederek dosyayı Daireye geri göndermiştir.

Analizin Sonucu

  • Bu karar, ihale komisyonu üyelerinin sorumluluk alanını net bir şekilde çizmekte ve "sınırsız sorumluluk" anlayışını reddetmektedir.
  • İhale Komisyonu Üyeleri için: Temel göreviniz, size sunulan dokümanlar (YM, şartname) çerçevesinde teklifleri (yeterlik, usul, fiyat) değerlendirmektir. İhale sürecinden önceki hazırlık aşamasında (ihtiyaç tespiti, YM hesaplanması) yapılan hatalardan dolayı, bu hataları bilmeniz veya tespit etmeniz fiilen mümkün değilse, sorumlu tutulmamanız gerekir.
  • İdareler için (Harcama Yetkilisi ve YM Komisyonu): Asıl sorumluluk, ihalenin hazırlık aşamasındadır. Kaynakların ekonomik kullanımı (kendi tesisin varken dışarıdan almama) ve YM'nin doğru tespiti (kendi maliyetini dikkate alma), doğrudan Harcama Yetkilisi ve YM'yi hazırlayan birimin sorumluluğundadır.