Danıştay'dan Pazarlık İhalesi Davaları İçin Kritik Ehliyet Kriteri: "Açık İhale Olsa Katılabilir miydin?"
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 21/b maddesi (doğal afet, ivedilik) uyarınca yapılan pazarlık usulü ihaleler, davet usulüne dayandığı için rekabete kapalıdır. Bu ihalelere davet edilmeyen firmaların, ihalenin 21/b şartlarını taşımadığı ve "açık ihale" yapılması gerektiği iddiasıyla açtıkları davalarda, "dava açma ehliyeti" en önemli hukuki engel olarak karşılarına çıkmaktadır. Danıştay 13. Dairesi'nin 24/02/2025 tarihli E:2024/3487, K:2025/900 sayılı kararı, bu ehliyetin sınırlarını çizen yerleşik bir içtihadı teyit etmiştir: Dava açabilmek için, ihale açık yapılsaydı dahi gerekli olan asgari yeterlik şartlarını taşıyabiliyor olmak gerekir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve dava ehliyeti sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, usuli engellere takılmadan hak arama hürriyetinizi etkin kullanmanızı sağlar.
Kararın İlgili Kısmı
"...pazarlık usulüyle yapılan ihalelere karşı, İhalede 4734 sayılı Kanun'da aranan şartların bulunmadığından bahisle pazarlık usulüyle yapılamayacağı iddiasıyla açılan davalarda, dava konusu ihalenin 4734 sayılı Kanun'un 19. maddesi uyarınca açık ihale usulüyle yapılması halinde de mevzuat uyarınca ihaleye katılım şartlarını taşımayan kişilerin, dava konusu ihaleyle aralarında meşru, kişisel ve güncel bir menfaat alakası bulunmadığı kabul edilmektedir."
21/b İhalesine Davet Edilmeyen Firmanın Açtığı Dava
Sağlık Bakanlığı, 6 Şubat 2023 depremleri sonrasında "Kahramanmaraş 600 Yataklı Devlet Hastanesi İkmal İnşaatı Yapım İşi"ni, 4734 sayılı Kanun'un 21/b maddesi uyarınca pazarlık usulüyle ihale etmiştir.
Davacı firma, bu ihaleye davet edilmemiştir. Firma, 21/b şartlarının oluşmadığı (işin ivedi olmadığı veya özellik arz etmediği), ihalenin açık ihale usulüyle yapılması gerektiği iddialarıyla ihalenin iptali için dava açmıştır.
Davalı idare ise usul yönünden, davacının ihaleye davet edilmediği, istekli olabilecek sıfatı kazanamadığı ve en önemlisi ihaleye katılmak için gerekli ekonomik ve mali yeterliğe (bilanço rasyoları) sahip olmadığı için dava açma ehliyetinin bulunmadığını savunmuştur.
İdare Mahkemesi: "Ehliyeti Var, Ama 21/b Şartları Oluşmuş"
İlk Derece Mahkemesi, idarenin "ehliyet yok" itirazını yerinde bulmamış ve davacının ehil olduğuna karar vermiştir. Ancak Mahkeme, işin esasına girerek; deprem sonrası sağlık hizmetlerindeki aksama ve kamu sağlığı ihtiyacı nedeniyle işin "ivedilik" arz ettiğine ve 21/b şartlarının oluştuğuna kanaat getirerek davayı esastan reddetmiştir.
Danıştay: "Dava Açma Ehliyeti Yok, Karar Sonucu İtibarıyla Doğru"
Davacı kararı temyiz etmiştir. Danıştay 13. Dairesi, İdare Mahkemesi'nin "davanın reddi" yönündeki kararını gerekçesini tamamen değiştirerek onamıştır. Danıştay, İdare Mahkemesi'nin aksine, işin esasına (21/b şartları oluşmuş mu?) hiç girmemiş, davayı "ehliyet" yönünden şu gerekçelerle sonlandırmıştır:
- Danıştay İçtihadı (Menfaat İlişkisi): Daire, yerleşik içtihadını hatırlatmıştır. Bir firma "bu ihale pazarlıkla değil, açık yapılmalıydı" diye dava açıyorsa, "eğer ihale açık yapılsaydı, o ihaleye katılabilecek yeterlikte olduğunu" ispatlayarak menfaat ilişkisini kurmak zorundadır.
- Yeterlik Şartlarının İncelenmesi: İhalenin yaklaşık maliyeti 3.198.452.071,11-TL'dir. Bu tutar, 2024 yılı yapım işi eşik değeri olan 418.648.353,00-TL'nin çok üzerindedir.
- Zorunlu Bilanço Şartı: Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin (YİİUY) 35. maddesine göre, yaklaşık maliyeti eşik değerin yarısını aşan ihalelerde, isteklilerin bilanço rasyolarını (cari oran, özkaynak oranı, kısa vadeli banka borçlarının özkaynağa oranı) sağlaması zorunludur.
- Davacının Yeterliği Sağlayamaması: Daire, davacıdan ara kararla bu zorunlu bilanço rasyolarını sağlayıp sağlamadığını sormuştur. Davacı, bu soruya net bir cevap vermek yerine "iş ortaklığı kurulabileceği" yönünde soyut bir iddiada bulunmuştur. (Danıştay bu cevabı yeterli görmemiş, zira YİİUY Md. 35/9'a göre iş ortaklığında dahi ortakların bu şartları sağlaması gerektiğini belirtmiştir).
- Sonuç (Ehliyet Yokluğu): Davacı, ihale açık yapılsaydı dahi katılım için zorunlu olan bu mali yeterlik şartını (bilanço rasyoları) taşıdığını ortaya koyamamıştır. Bu yeterliği sağlayamayan bir firmanın, ihaleyle "meşru, kişisel ve güncel bir menfaat alakası" kurduğu kabul edilemez.
- Karar: Bu nedenle davacının dava açma ehliyeti yoktur. İdare Mahkemesi'nin işin esasına girerek karar vermesi usulen hatalı olsa da, "davanın reddi" yönündeki sonucu itibarıyla karar hukuka uygundur (Gerekçeli Onama).
Analizin Sonucu
Bu karar, 21. madde (b), (c), (f) bendi gibi davet usulüne dayalı pazarlık ihalelerine karşı dava açmak isteyen firmalar için kritik bir usul kuralını teyit etmektedir:
- Dava Açmak İçin "Potansiyel Yeterlik" Şartı: İhaleye davet edilmeyen bir firma, ihalenin usulsüz (açık yapılması gerektiği) iddiasıyla dava açıyorsa, mahkeme öncelikle "Bu firma, ihale açık yapılsaydı istenmesi zorunlu olan asgari yeterlik şartlarını (özellikle bilanço, benzer iş deneyimi vb.) sağlıyor muydu?" diye bakar.
- Mali Yeterlik (Bilanço) Kilit Rolde: Özellikle yüksek bedelli ihalelerde, YİİUY Md. 35'teki bilanço rasyolarını sağlayamayan firmaların açtığı davalar, daha işin esasına girilmeden "ehliyet" yönünden reddedilme riskiyle karşı karşıyadır.
- Menfaat İhlali Somut Olmalı: "Açık ihale yapılsaydı ben de teklif verirdim" demek, menfaat ilişkisi kurmak için yeterli değildir. O teklifi verebilecek "mali ve teknik kapasiteye" sahip olduğunu (en azından zorunlu belgeler düzeyinde) gösterebilmek gerekir.
Yorum Bırak