21/b Pazarlık İhalesine İtirazda "Dava Ehliyeti" Şartı: Yeterliği Olmayan Dava Açamaz!
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 21/b maddesi uyarınca yapılan pazarlık usulü ihaleler, davet edilmeyen firmalar için her zaman bir hukuki tartışma konusu olmuştur. "Pazarlık şartları oluşmadı, ihale açık yapılmalıydı" iddiasıyla açılan iptal davaları, idari yargının en sık karşılaştığı konulardandır. Ancak böyle bir davayı kimin açabileceği, yani "dava açma ehliyeti"nin sınırları, ihalenin kendisinden daha karmaşık olabilmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, olası hak kayıplarını engelleyecektir. Danıştay 13. Dairesi'nin 17/03/2025 tarihli E:2025/295, K:2025/1239 sayılı kararı, bu ehliyetin sınırlarını netleştiren "yerleşik içtihat" vurgusuyla dikkat çekmektedir.
Kararın İlgili Kısmı
"Dairemizin yerleşik içtihadı olduğu üzere, pazarlık usulüyle yapılan ihalelere karşı, ihalede 4734 sayılı Kanun'da aranan şartların bulunmadığından bahisle pazarlık usulüyle yapılamayacağı iddiasıyla açılan davalarda, dava konusu ihalenin 4734 sayılı Kanun'un 19. maddesi uyarınca açık ihale usulüyle yapılması halinde de mevzuat uyarınca ihaleye katılım şartlarını taşımayan kişilerin, dava konusu ihaleyle aralarında meşru, kişisel ve güncel bir menfaat alakası bulunmadığı kabul edilmektedir."
YHT Hattındaki Heyelan Nedeniyle 21/b Pazarlık İhalesi
TCDD Genel Müdürlüğü, Yüksek Hızlı Tren (YHT) hattında bir deprem sonrası meydana gelen heyelan nedeniyle, 4734 sayılı Kanun'un 21/b maddesindeki "can ve mal güvenliği", "ani ve beklenmeyen durum" ve "ivedilik" şartlarına dayanarak "Fore Kazık ve Aç-Kapa Tünel Yapılması" işi için pazarlık usulüyle ihale gerçekleştirmiştir.
İhaleye davet edilmeyen bir inşaat şirketi, 21/b şartlarının oluşmadığı, olayın öngörülebilir olduğu ve ihalenin açık usulde yapılması gerektiği iddialarıyla ihalenin iptali için dava açmıştır.
İdare Mahkemesi Esasa Girdi: "21/b Şartları Oluşmuş"
İlk Derece Mahkemesi, davayı esastan incelemiştir. İdarenin sunduğu teknik raporları, deprem sonrası oluşan çatlakları, sensörlerden alınan hareketlilik uyarılarını dikkate alan mahkeme; olayın "ani ve beklenmeyen" olduğuna, "can, mal ve ulaşım güvenliği" açısından "ivedilikle" yapılması gerektiğine ve işin "yapım tekniği açısından özellik arz ettiğine" kanaat getirerek 21/b şartlarının oluştuğuna hükmetmiş ve davayı reddetmiştir.
Danıştay: Önce Ehliyet! "İhale Açık Olsaydı Katılabilir miydin?"
Davacı firmanın temyizi üzerine dosyayı inceleyen Danıştay, İdare Mahkemesi'nin "davanın reddi" kararını sonuç olarak doğru bulmuş, ancak bu sonuca "esasa girilerek" varılmasının hatalı olduğunu belirtmiştir. Karar, "gerekçeli onama" ile düzeltilmiştir.
Danıştay, 21/b pazarlık ihalesine usul yönünden itiraz eden bir davacının, öncelikle "dava açma ehliyeti"nin (menfaat ihlali) olup olmadığının denetlenmesi gerektiğini "yerleşik içtihadı" olarak vurgulamıştır.
Bu denetim şu soruyu sormaktadır: "İhale iddia ettiğiniz gibi açık ihale usulüyle yapılsaydı, firmanızın bu ihaleye katılmak için gerekli mali ve teknik yeterliği var mıydı?"
Somut olayda:
- İhalenin yaklaşık maliyeti 752.746.432,81-TL'dir.
- 2024 yılı yapım işleri eşik değeri 418.648.353,00-TL'dir.
- Yaklaşık maliyet, eşik değerin yarısından fazla olduğu için, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin 35. maddesi uyarınca isteklilerin bilanço yeterlik kriterlerini (cari oran, öz kaynak oranı, kısa vadeli borç oranı) sunması zorunludur.
- Mahkeme, davacıdan (ara kararla) bu bilanço şartlarını sağlayıp sağlamadığını sormuş, davacı buna yönelik bir açıklama yapamamıştır.
Danıştay, açık ihale yapılsaydı dahi mali yeterlik (bilanço) şartını sağlayamayacağı anlaşılan davacı firmanın, ihalenin pazarlık usulüyle yapılmasından dolayı "meşru, kişisel ve güncel bir menfaatinin ihlal edildiğini" ortaya koyamadığına karar vermiştir. Bu nedenle, davanın esası (21/b şartları) incelenmeksizin, "ehliyet yönünden" reddedilmesi gerekirdi.
Analizin Sonucu
- 21/b İtirazında Ehliyet Şartı: Bir firmanın, 21/b pazarlık ihalesinin "açık yapılması gerektiği" iddiasıyla iptal davası açabilmesi için, o ihaleye açık yapılsaydı dahi katılabilecek yeterliğe (mali, teknik, iş deneyim) sahip olduğunu ispatlaması gerekir.
- Menfaat İhlali Somut Olmalı: Yeterlik kriterlerini (özellikle eşik değer üzerindeki işlerde bilanço oranlarını) sağlayamayan bir firmanın, o ihalenin usulüne itiraz etmekte hukuken korunmaya değer bir menfaati bulunmadığı kabul edilmektedir.
- İdareler İçin Savunma Stratejisi: İdareler, 21/b ihalelerine karşı açılan iptal davalarında, öncelikle esasa cevap vermeden önce davacının "ehliyet" yönünden (özellikle yaklaşık maliyete göre bilanço ve iş deneyim yeterliği) davayı açıp açamayacağını sorgulamalıdır.
- Firmalar İçin Dava Stratejisi: 21/b ihalesine dava açmayı planlayan firmalar, dava dilekçelerinde sadece 21/b şartlarının oluşmadığını değil, aynı zamanda kendi firmalarının o ihaleye katılmaya (açık yapılsaydı) haiz olduğunu gösteren yeterlik bilgilerini de sunmaya hazır olmalıdır.
Yorum Bırak