İhaleye Katılmasanız Bile Komşu İseniz Dava Açma Hakkınız Var! (Danıştay'dan 'Ehliyet' Kararı)

İdari davalarda "dava açma ehliyeti" (menfaat ihlali), davanın esasına girilebilmesi için aşılması gereken ilk ve en önemli usuli şarttır. Özellikle kamu ihalelerinin iptali istemiyle açılan davalarda, idareler ve mahkemeler sıklıkla "ihaleye katılmayan" kişilerin dava açma ehliyetinin bulunmadığını savunmaktadır. Ancak Danıştay 13. Dairesi'nin 13/01/2025 tarihli E:2024/3342, K:2025/140 sayılı kararı, bu dar yorumu reddederek, ihalenin sonucundan doğrudan etkilenecek olan komşu parsel sakinlerinin ve belde sakinlerinin dava açma ehliyetine sahip olduğuna hükmetmiştir. Bu tür karmaşık ihale, imar ve idari dava süreçlerinizde, ehliyet gibi usuli engellere takılmamak ve haklarınızı etkin koruyabilmek için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak kritik önem taşımaktadır.

Kararın İlgili Kısmı

"Bu durumda, davacıların ihaleye konu taşınmazın bulunduğu bölgedeki ikametleri veya hak sahiplikleri nedeniyle belde sakini sıfatının bulunduğu ve uyuşmazlık konusu taşınmazda ihale sonucunda yapılacak faaliyete yönelik iddiaları dikkate alınarak böyle bir davayı açmakta menfaatlerinin olduğu dikkate alındığında, dava açma ehliyetlerinin bulunduğu sonucuna varılmıştır."

Otopark İhalesine Karşı Komşu Parsel Sakinlerinin Açtığı Dava

Bir büyükşehir belediyesi, mülkiyetindeki bir alanda "Otopark İnşaatı İşi" yapılması ve bu tesisin 30 yıl süreyle intifa ve üst kullanım hakkı karşılığı işletilmesi için 2886 sayılı Kanun uyarınca ihale düzenlemiştir.

İhaleye konu taşınmaza komşu parsellerde ikamet eden beş vatandaş, bu ihalenin ve dayanağı olan Belediye Meclisi kararının iptali istemiyle dava açmıştır. Davacılar, ihaleye teklif vermemişlerdir.

Dava gerekçeleri özetle şunlardır:

  1. İnşaat yapılacak alanın yeşil alan olduğu ve tahrip edileceği,
  2. Yapılacak otopark inşaatının teknik olarak kusurlu olduğu ve kendi evlerine ve metro hattına zarar vereceği,
  3. Alanin Karayolları istimlak sınırında kaldığı ve ilgili kurumlardan (Bakanlık vb.) görüş alınmadığı.

İdare Mahkemesinin "İhaleye Girmedikleri İçin Ehliyetleri Yok" Kararı

Davalı Belediye, davacıların ihaleye katılmadıklarını, dolayısıyla menfaatlerinin ihlal edilmediğini ve dava açma ehliyetlerinin bulunmadığını savunmuştur.

İlk Derece Mahkemesi, bu savunmayı kabul ederek davayı ehliyet yönünden reddetmiştir. Mahkemenin gerekçesi, davacıların "ihale süreçlerinin herhangi bir aşamasına katılmadığı" ve bu nedenle "menfaat ihlalinin söz konusu olmadığı" yönündedir.

Danıştay: "Dava Ehliyeti İçin 'Menfaat İlişkisi' Yeterlidir, İhaleye Katılım Şart Değildir"

Davacılar kararı temyiz etmiş ve Danıştay 13. Dairesi, İdare Mahkemesi'nin "ehliyet" yorumunu tamamen hatalı bularak kararı bozmuştur. Danıştay, idari yargıda "menfaat" kavramının dar yorumlanamayacağını belirtmiştir:

  • Menfaat İhlali Nedir?: Danıştay'a göre "menfaat", davacı ile iptalini istediği idari işlem (ihale) arasında meşru, güncel ve ciddi bir alaka bulunmasıdır. Bu alakanın varlığı, dava açma ehliyeti için yeterlidir. İdari yargı, bir "subjektif hakkın ihlalini" aramaz.
  • İhaleye Katılım Şart Değildir: Davacıların ihale sürecine katılmamış olmaları, ehliyetlerini ortadan kaldırmaz.
  • Belde Sakini Sıfatı: Davacılar, 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 13. maddesi uyarınca "belde sakini" (hemşehri) sıfatına sahiptir. Bu sıfat, onlara belediye karar ve hizmetlerine katılma ve bunlar hakkında bilgilenme hakkı verir.
  • Komşuluk İlişkisi: En önemlisi, davacılar ihaleye konu taşınmazın karşısında, komşu parsellerde hak sahibidirler. İddiaları, ihalenin sonucunda yapılacak inşaatın kendi evlerine zarar vereceği, yeşil alanı yok edeceği ve tehlike yaratacağı yönündedir.
  • Sonuç: Bu iddialar, davacılar ile ihale işlemi arasında "ciddi, makul, maddi ve manevi bir alaka" kurmaktadır. Bu nedenle davacıların menfaati vardır ve dava açma ehliyetleri bulunmaktadır. İdare Mahkemesi'nin davayı ehliyetten reddetmesi usule aykırıdır ve işin esasına girmesi gerekir.

Analizin Sonucu

Danıştay'ın bu kararı, özellikle çevre, imar ve kamu mülklerinin kullanımına ilişkin ihalelerde, vatandaşların dava açma hakkının kapsamını genişleten ve koruyan bir niteliktedir:

  • İdareler İçin: Bir ihaleye sadece teklif verenlerin dava açabileceği varsayımı yanlıştır. İhalenin konusu (örneğin bir parkın otoparka çevrilmesi), çevrede yaşayanların hayatını doğrudan etkiliyorsa, bu kişilerin dava açma hakkı doğar.
  • Vatandaşlar ve STK'lar İçin: Bir ihalenin hukuka aykırı olduğunu düşünen (ancak teklif vermeyen) komşu mülk sahipleri, çevre dernekleri veya belde sakinleri, ihalenin sonucunun kendilerine "ciddi ve güncel" bir zarar vereceğini ispatlayarak (maddi zarar, çevresel etki, güvenlik riski vb.) dava açma ehliyetine sahip olabilirler.
  • Ehliyet Yorumu: İdari davalarda "menfaat ilişkisi", işlemin sadece ekonomik taraflarıyla (istekliler) sınırlı değildir. İşlemin yarattığı çevresel, sosyal ve fiziki etkiler de menfaat ilişkisi kurar ve dava açma hakkı doğurur.