İhalede "5 Yıl Deneyim" Şartı Rekabeti Engeller mi? Danıştay'dan Otel ve Belediye Şirketlerine Tanınan İmtiyaza İptal!

Kamu idarelerinin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında yaptığı kiralama ihalelerinde, idarelerin şartname hazırlama serbestisi, 4734 sayılı Kanun'a göre daha geniş gibi görünse de, bu serbesti "rekabet" ve "eşitlik" gibi temel hukuk ilkeleriyle sınırlıdır. Danıştay 13. Dairesi'nin 30/01/2025 tarihli E:2024/3439, K:2025/435 sayılı kararı, bir kiralama ihalesinde istenen ağır deneyim şartlarının ve belirli gruplara tanınan muafiyetlerin ihaleyi nasıl sakatladığını net bir şekilde ortaya koymaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve şartname hukuku sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, rekabete aykırı düzenlemeler nedeniyle hak kaybı yaşamanızı engelleyecektir.

Kararın İlgili Kısmı

"...söz konusu faaliyetin, beş yıl gibi uzun bir süre önce kurulmuş olma ve beş yıl su sporları parkur işletmeciliği alanında fiilen faaliyette bulunma şartlarına bağlanmasının, işin niteliği ve hizmetin gereklerine kıyasla makul ve ölçülü olmadığı, bu yönüyle rekabet ilkesini engelleyecek nitelikte olduğu..."

Su Sporları İhalesinde "5 Yıl Kuruluş" ve "5 Yıl Deneyim" Şartı

Bir büyükşehir belediyesi, 2886 sayılı Kanun uyarınca "su üstü sporları parkur noktasının 3 yıl süreyle kiraya verilmesi" işi için ihale düzenlemiştir. İhalenin Kira Şartnamesi'nde iki kritik yeterlik şartı yer almıştır:

  1. Madde 8.19: Tüzel kişiliklerin ihale tarihinden en az 5 yıl önce kurulmuş ve faaliyette bulunuyor olması.
  2. Madde 8.27: Tüzel kişilerin, 5 yıl su sporları parkur işletmeciliği alanında fiilen faaliyette bulunduğunu "Deniz Turizmi Araçları Turizm İşletmesi Belgesi" ile kanıtlaması.

Ancak Şartname, bu 5 yıllık deneyim şartından (Madde 8.27) "otel işletmecilerini" ve "belediye şirketlerini" muaf tutmuştur.

İdare Mahkemesi: "Muafiyet Eşitliği Bozdu"

Davacı, bu şartların rekabeti engellediğini belirterek ihalenin iptali için dava açmıştır. İlk Derece Mahkemesi, ilginç bir ayrıma gitmiştir:

  • "5 yıl önce kurulmuş olma" (8.19) şartını, işin tehlikeli ve riskli doğası gereği makul ve ölçülü bulmuştur.
  • Ancak, "5 yıl deneyim" (8.27) şartından otel işletmecileri ve belediye şirketlerine imtiyaz tanınmasının, diğer katılımcılarla aralarında yapılacak işin teknik niteliği farklı olmamasına rağmen haksız rekabet yarattığına ve "eşitlik" ilkesine aykırı olduğuna karar vererek ihaleyi iptal etmiştir.

Danıştay: "Hem 5 Yıl Şartı Ölçüsüz Hem de Muafiyet Hukuka Aykırı"

Davalı idarenin temyizi üzerine Danıştay 13. Dairesi, İdare Mahkemesi'nin iptal kararını "sonucu itibarıyla" onamış ancak gerekçesini genişletmiştir. Danıştay, İdare Mahkemesi'nin "makul" bulduğu 5 yıl kuruluş şartını da hukuka aykırı bulmuştur:

  1. "5 Yıl" Şartı Ölçüsüzdür: Danıştay'a göre, hem 5 yıl önce kurulmuş olma (8.19) hem de 5 yıl fiilen faaliyette bulunma (8.27) şartı, "beş yıl gibi uzun bir süre" olarak tanımlanmıştır. Bu kadar uzun bir sürenin, işin niteliği ve hizmetin gereklerine kıyasla "makul ve ölçülü olmadığı" ve "rekabet ilkesini engelleyecek nitelikte" olduğu vurgulanmıştır.
  2. Muafiyet Hukuka Aykırıdır: Danıştay, Mahkemenin tespitine katılarak, otel işletmecilerine (Turizm Amaçlı Sportif Faaliyet Yönetmeliği'ndeki "öncelik" hakkı, deneyimden muafiyet olarak yorumlanamaz) ve belediye şirketlerine (Yönetmelik'te hiçbir öncelik hakları yokken) tanınan muafiyetin, eşitlik ilkesini açıkça ihlal ettiğini belirtmiştir.

Danıştay, bu iki temel hukuka aykırılık nedeniyle şartnamenin bütününü sakat bulmuş ve ihalenin iptali kararını (farklı gerekçeyle) onamıştır.

Analizin Sonucu

Bu karar, 2886 sayılı Kanun'a tabi kiralama ihalelerinde idarelerin keyfi veya ölçüsüz yeterlik kriterleri belirleyemeyeceğini netleştirmiştir:

  • Ağır Yeterlik Kriterleri Rekabeti Engeller: İdareler, işin niteliğiyle (risk, teknik özellik vb.) orantılı olmayan, "5 yıl" gibi uzun süreli kuruluş veya fiili deneyim şartları getirerek ihaleye katılımı kısıtlayamaz. Bu tür şartlar "ölçülülük" ve "rekabet" ilkelerine aykırıdır.
  • "İmtiyaz" veya "Muafiyet" Yaratılamaz: Şartnamelerde, belirli gruplara (otel işletmecisi, belediye şirketi, vb.) diğer isteklilerden farklı, avantaj sağlayan muafiyetler tanınamaz. Yapılacak işin niteliği tüm istekliler için aynıysa, yeterlik kriterleri de aynı olmalıdır. Aksi durum "eşitlik" ilkesini bozar ve ihalenin iptal nedenidir.
  • İdareler Risk Almamalı: İdareler, kiralama ihalelerinde katılımı artırmak ve en yüksek geliri elde etmek yerine, rekabeti daraltan bu tür ölçüsüz şartlar belirleyerek ihaleyi hukuki riske atmamalıdır.