Orantısız Yeterlik Şartı: Danıştay 2.4 Milyonluk İhalede 18 Milyon Ciro Şartını Neden İptal Etti?

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'na tabi kiralama ihalelerinde idarelerin sahip olduğu takdir yetkisinin sınırları, özellikle yeterlik kriterlerinin belirlenmesinde sıklıkla yargı konusu olmaktadır. İdareler, 2886 sayılı Kanun'un 16. maddesi uyarınca mali ve teknik yeterlik arayabilse de, bu yetkinin Kanun'un temel ilkeleri olan "rekabet" ve "kaynakların verimli kullanılması" ilkeleriyle dengelenmesi zorunludur. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idarenin takdir yetkisinin sınırlarını doğru yorumlamanızı sağlayacaktır. Danıştay 13. Dairesi'nin 18/03/2025 tarihli E:2025/300, K:2025/1272 sayılı kararı, bu dengenin nasıl kurulması gerektiğine dair net bir çerçeve çizmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"İhaleye konu işin niteliği gözetildiğinde, isteklilerde bu kıstasların aranmasının yeterli sayıda katılımcının İhaleye iştirak etmesini zorlaştırdığı, katılımcı sayısını düşürdüğü, ihalede yeterli rekabet ortamının oluşmadığı ve bu durumun 2886 sayılı Kanun'un temel ilkelerine aykırı olduğu sonucuna varılmıştır."

Belediyenin ATM Kiralama İhalesindeki Ağır Yeterlik Şartları

Bir Belediye Başkanlığı, mülkiyetindeki 40 adet yerin "ATM Yeri Olarak 10 Yıllığına Kiraya Verilmesi İşi" için 2886 sayılı Kanun kapsamında bir ihale düzenlemiştir. İhalenin 1 yıllık muhammen bedeli 2.400.000,00-TL olarak belirlenmiştir.

Ancak idare, ihaleye katılım şartı olarak;

  1. Son 3 yıl içinde toplam 18.000.000,00-TL ciro yapmış olmak,
  2. Son 3 yıl içinde ATM kiralama işinde toplam 8.000.000,00-TL iş deneyimine sahip olmak,
  3. Türkiye genelinde en az 5 adet ve en az 3 yıl süreli İlçe Belediyesi ATM yeri kiralama sözleşmesi yapmış olmak gibi çok ağır şartlar öngörmüştür.

Bu şartları sağlayamayan ve sektörde faaliyet gösteren davacı firma, bu koşulların ihaleye katılımı sınırlandırdığı ve rekabeti engellediği iddiasıyla ihalenin iptali için dava açmıştır.

İdare Mahkemesi: "İdarenin Takdir Yetkisi Kapsamındadır"

İlk Derece Mahkemesi, davalı idarenin savunmasını kabul ederek davayı reddetmiştir. Mahkeme, 2886 sayılı Kanun'un 16. maddesinin idareye yeterlik arama konusunda takdir yetkisi verdiğini, ciro ve iş bitirme şartlarının "kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması" amacıyla getirildiğini belirtmiştir. Kararda, bu şartların rekabeti engelleyici olduğuna veya takdir yetkisinin keyfi kullanıldığına dair somut bir bilgi ve belge bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

Danıştay: Takdir Yetkisi, Rekabet İlkesiyle Sınırlıdır

Danıştay, İdare Mahkemesi'nin bu kararını bozmuş ve dava konusu ihaleyi iptal etmiştir. Yüksek Mahkeme, 2886 sayılı Kanun'un 16. maddesi ile idareye verilen takdir yetkisinin, aynı Kanun'un 2. maddesinde belirtilen "ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması" temel ilkesi ile sınırlandığını vurgulamıştır.

Danıştay'ın tespitleri şöyledir:

  • İşin niteliği (ATM yeri kiralama) ve 1 yıllık muhammen bedeli (2.4 Milyon TL) dikkate alındığında, istenen 18 Milyon TL'lik ciro ve 8 Milyon TL'lik iş deneyimi tutarları orantısızdır.
  • Bu kıstaslar, ihaleye katılabilecek firma sayısını (yeterli sayıda katılımcıyı) zorlaştırmış ve katılımcı sayısını düşürmüştür.
  • Nitekim ihaleye sadece iki istekli katılmış ve dördüncü turda birinin çekilmesiyle ihale tamamlanmıştır. Bu durum, fiili olarak yeterli rekabet ortamının oluşmadığının bir kanıtıdır.

Danıştay, bu gerekçelerle ihaleye katılımı engelleyici ve rekabeti daraltıcı nitelikteki yeterlik şartları nedeniyle ihalenin 2886 sayılı Kanun'un temel ilkelerine aykırı olduğuna hükmetmiştir.

Analizin Sonucu

  1. Takdir Yetkisi Sınırsız Değildir: 2886 sayılı Kanun, idarelere yeterlik kriteri belirlemede takdir yetkisi verse de, bu yetki ihalenin muhammen bedeli, işin niteliği ve piyasa koşulları ile "orantılı" olmak zorundadır.
  2. Rekabetin Fiilen Sağlanması Gerekir: İhaleye katılımın 1 veya 2 istekli ile sınırlı kalması, idarenin belirlediği şartların "rekabeti daraltıcı" olduğuna dair güçlü bir karine teşkil eder.
  3. Ağır Şartlar İptal Nedenidir: Bir kiralama ihalesinde, yıllık muhammen bedelin katbekat üzerinde ciro veya iş deneyimi talep edilmesi, 2886 sayılı Kanun'un "rekabet" ilkesine aykırılık teşkil eder ve ihalenin iptaline yol açar.
  4. İdareler Risk Analizi Yapmalı: İdareler, 2886 sayılı Kanun'a göre kiralama veya satış ihalesi yaparken, belirleyecekleri mali ve teknik yeterliklerin piyasa gerçeklerine uygunluğunu ve rekabeti ne ölçüde etkileyeceğini dikkatle analiz etmelidir.