Muhammen Bedel Aşıldığı Halde "Rekabet Yok" Gerekçesiyle İhale İptal Edilebilir mi?

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'na tabi gelir getirici ihalelerde, idarelerin (özellikle ita amirlerinin) sahip olduğu takdir yetkisinin sınırları sıklıkla tartışma konusu olmaktadır. İdareler bazen, muhammen bedelin üzerinde bir teklif oluşmasına rağmen, "kamu yararı" veya "yeterli rekabetin sağlanamaması" gibi soyut gerekçelerle ihaleyi iptal edebilmektedir. Bu durum, en yüksek teklifi veren firma için ciddi bir hak kaybı ve belirsizlik yaratmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idarenin takdir yetkisinin hukuki sınırlarını doğru tespit etmek açısından kritik öneme sahiptir. Danıştay 13. Dairesi'nin 18/02/2025 tarihli E:2025/39, K:2025/799 sayılı kararı, ita amirinin bu yetkisinin sınırsız olmadığını ve somut gerekçelere dayanması gerektiğini net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Kararın İlgili Kısmı

"...idarece daha sonra ilçe sınırlarında 400 adet kumbara için verilen bedel sonucu kumbara başına düşen 1.225,00-TL bedelin güncel koşullarda yetersiz bulunarak, kamu yararının korunması amacıyla tekrar kıymet takdiri yapılarak muhammen bedelin 220.000,00-TL+KDV olarak belirlendiği anlaşılmıştır... Öte yandan... davacının teklif ettiği bedelin söz konusu muhammen bedelin de üzerinde olduğu, ayrıca iptal edilen ihalenin bedelinin piyasa koşullarının altında olduğunun idarece açıkça ortaya konulamadığı dikkate alındığında, ihalenin iptalini gerektirecek hukuken geçerli, somut verilere dayalı bir neden ortaya konulmaksızın... dava konusu işlemde hukuka uygunluk görülmemiştir."

Olayın Arka Planı: Muhammen Bedelin 3 Katı Teklife Rağmen İptal

Bir belediye idaresi, 2886 sayılı Kanun'a göre "kullanılmış giysi ve ayakkabıların toplanması" işini açık teklif usulüyle ihaleye çıkarmıştır. Aylık 150.000 TL muhammen bedelli ihaleye 3 istekli katılmış ve yapılan artırmalar sonucunda ihale, aylık 490.000 TL (muhammen bedelin üç katından fazla) teklif veren davacı firmanın üzerinde kalmıştır. Ancak ita amiri, 2886 sayılı Kanun'un 31. maddesindeki yetkisine dayanarak "gerekli rekabet unsurunun sağlanmadığı" gerekçesiyle ihaleyi onaylamayarak iptal etmiştir.

İlk Derece Mahkemesi: İdarenin Takdir Yetkisi Vardır

Davacı firmanın açtığı iptal davasında, İlk Derece Mahkemesi idareyi haklı bulmuştur. Mahkeme; idarenin daha yüksek bir gelir beklentisinin haklı ve makul nedenlere dayandığı, ita amirinin takdir yetkisinin keyfi kullanıldığına dair bir delil bulunmadığı ve kamu yararı gözetilerek ihalenin iptal edilebileceği gerekçesiyle davanın reddine karar vermiştir.

Danıştay’ın Değerlendirmesi: Takdir Yetkisi Keyfi Kullanılamaz

Danıştay 13. Dairesi, bu kararı bozarak idarenin işlemini iptal etmiştir. Danıştay'ın gerekçesi şu temel noktalara dayanmaktadır:

  1. Rekabet Oluşmuştur: İhaleye 3 isteklinin katılması, tekliflerin muhammen bedelin çok üzerine çıkması (150.000 TL'den 490.000 TL'ye) ve isteklilerin birbiriyle çekişmesi, fiilen yeterli rekabetin oluştuğunu göstermektedir. Bu durumda "rekabet oluşmadı" gerekçesi geçersizdir.
  2. Somut Gerekçe Yoktur: İdare, iptal işlemine gerekçe olarak "kumbara başına gelirin düşük olduğunu" ve sonradan yaptığı araştırmada muhammen bedeli 220.000 TL olarak güncellediğini belirtmiştir. Ancak Danıştay, davacının 490.000 TL'lik teklifinin, idarenin bu yeni belirlediği 220.000 TL'lik bedelin dahi çok üzerinde olduğuna dikkat çekmiştir.
  3. İspat Yükü İdarededir: Danıştay, idarenin, oluşan 490.000 TL'lik bedelin "piyasa koşullarının altında olduğunu" hukuken geçerli ve somut verilerle ortaya koyamadığını vurgulamıştır. İta amirinin 2886'daki takdir yetkisi, kamu yararı ve açıklık ilkeleri çerçevesinde kullanılmalı, somut verilere dayanmayan, keyfi bir iptal nedeni olarak kullanılamaz.

Analizin Sonucu

Bu karar, 2886 sayılı Kanun'a tabi gelir getirici ihalelerde ita amirinin (ihale yetkilisi) yetkilerinin sınırlarını çizmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

  • İdareler için: İhalenin "rekabet oluşmadığı" veya "bedel düşük kaldığı" gerekçesiyle iptal edilmesi için, muhammen bedelin aşılmış olması tek başına yeterli değildir. İdare, oluşan bedelin piyasa rayicinin altında kaldığını somut, objektif ve denetlenebilir verilerle (yeni piyasa araştırmaları, emsal kararlar vb.) ispatlamak zorundadır. Aksi takdirde iptal kararı "keyfilik" nedeniyle iptal edilecektir.
  • İstekliler için: Özellikle 2886 sayılı Kanun ihalelerinde, muhammen bedelin ciddi oranda üzerinde bir teklifle ihaleyi kazanan firmalar, idarenin soyut gerekçelerle (rekabet yok vb.) ihaleyi iptal etmesi durumunda, bu karara karşı yargı yoluna başvurarak haklarını koruyabilirler. Rekabetin fiilen yaşanmış olması (katılımcı sayısı, artırım miktarı) lehe olan en önemli delildir.