Aşırı Düşük Açıklamasında Malzeme Uygunluğu: "Dolomit" "Stabilize" Yerine Geçer mi?

Aşırı düşük teklif sorgulamaları, ihale süreçlerinin en teknik ve en tartışmalı aşamalarından biridir. İsteklilerin, idarenin belirlediği mesafelerden daha kısa mesafedeki alternatif malzeme ocaklarını kullanmaları sık rastlanan bir açıklama yöntemidir. Ancak, bu alternatif ocaktan temin edileceği beyan edilen malzemenin, ihalede istenen malzeme ile teknik olarak eşdeğer olup olmadığı kritik bir inceleme noktasıdır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, olası hak kayıplarını engelleyecektir. Danıştay 13. Dairesi'nin 13/03/2025 tarihli E:2025/206, K:2025/1211 sayılı kararı, Kamu İhale Kurulu'nun (KİK) bu teknik uygunluğu araştırmadan verdiği bir kararın "eksik inceleme" olduğuna hükmetmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"...dava konusu ihalede kullanılacak ve nakli açıklanması istenilen 'stabilize' malzeme ile açıklama kapsamında hakkında bilgi ve belge sunulan maden ocağında çıkarılan 'dolomit' malzemesinin farklı isimleri haiz olması karşısında, ihaleyi gerçekleştiren idarece davalı yanında müdahil tarafından sunulan aşırı düşük teklif açıklamasının anılan hususlar bakımından bilgi ve belge istenmek suretiyle değerlendirilmesi gerektiği anlaşıldığından, davalı idare [KİK] tarafından bu hususlar hakkında bir değerlendirme yapılmaksızın eksik inceleme sonucu verilen kararda hukuka uygunluk... bulunmamaktadır."

Olayın Arka Planı: Aşırı Düşük Açıklamasında "Malzeme Cinsi" Tartışması

Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından yapılan bir arazi toplulaştırma ve drenaj işi ihalesinde, bir istekli aşırı düşük teklif sınır değerinin altında kalmıştır. İdare, bu istekliden açıklama talep etmiştir. İstekli, "Stabilize Nakli" iş kalemi için idarenin analizde belirttiği 30 km'lik mesafe yerine, 20 km mesafede bulunan farklı bir maden ocağından malzeme temin edeceğini beyan ederek açıklamasını sunmuştur.

Açıklama kapsamında, bu alternatif ocağın II-A Grubu (agrega) maden ruhsatı ve işyeri açma ruhsatı gibi belgeleri sunulmuştur. Ancak, ihaleyi yapan DSİ, bu açıklamayı "nakliye mesafesinin kamu kurumundan onaylı olmaması", "kapasite raporunun bulunmaması" ve "sunulan malzemenin teknik şartnameye uygun olup olmadığının belli olmaması" gibi gerekçelerle reddetmiştir.

Kamu İhale Kurulu (KİK) İdarenin Kararını İptal Etti

Teklifi reddedilen istekli, KİK'e itirazen şikâyette bulunmuştur. KİK, isteklinin 3. iddiasını (açıklamasının geçerli olduğuna dair) yerinde bularak DSİ'nin ret kararını iptal etmiş ve düzeltici işlem belirlenmesine karar vermiştir.

İdare Mahkemesi: Yetkisiz Kişinin "Tevsik" İşlemi

Bu kez, KİK kararıyla ihaleyi kaybeden (DSİ'nin ilk kazananı) iş ortaklığı, KİK kararının iptali için İdare Mahkemesi'nde dava açmıştır. İdare Mahkemesi, dosyada (hatalı olarak) gördüğü bir "İl Milli Eğitim Müdürlüğü Şube Müdürü" onayına atıfta bulunarak, "mesafelerin ölçüm yapabilecek bir kurum yetkilisi tarafından tevsik edilmesi gerekirken İl Milli Eğitim Müdürlüğü Şube Müdürünce gerçekleştirilen tevsik işleminin yetersiz olduğu" gerekçesiyle KİK kararını iptal etmiştir.

Danıştay'ın Değerlendirmesi: Farklı Malzeme Sunmak Eksik İnceleme Gerekçesidir

Dosya temyiz aşamasında Danıştay'a geldiğinde, Danıştay İdare Mahkemesi'nin "Milli Eğitim Müdürü" gerekçesinin hatalı olabileceğine ancak KİK kararının başka bir temel nedenden ötürü zaten hukuka aykırı olduğuna işaret etmiştir.

Davacılar (ilk kazanan), aşırı düşük açıklama yapan firmanın "stabilize malzeme" için "dolomit madeni" ocağını gösterdiğini, dolomitin stabilize yerine kullanılacak bir malzeme olmadığını, bu iki malzemenin hem üretim şekli, hem kullanım amacı hem de birim ağırlıklarının (1 m³ ağırlığı) tamamen farklı olduğunu iddia etmiştir.

Danıştay, bu iddiayı haklı bularak şu tespiti yapmıştır: İhalede "stabilize" malzeme istenmesine rağmen, açıklamada "dolomit" malzemesi (farklı isimli) sunulmuştur. KİK, bu teknik uygunluğu (dolomitin stabilize yerine geçip geçmeyeceğini) hiç araştırmamıştır. İhaleyi yapan idarenin (DSİ) şikâyet başvurusunu reddederken bu malzeme farkına zaten değindiği görülmüştür.

Danıştay, KİK'in bu temel teknik uygunluk kontrolünü yapmadan "eksik inceleme" ile karar verdiğine hükmetmiş ve İdare Mahkemesi'nin KİK kararını iptal etmesini (farklı bir gerekçeyle de olsa) "sonucu itibarıyla" hukuka uygun bulmuş ve kararı onamıştır.

Analizin Sonucu

  1. Açıklamada Malzeme Eşdeğerliği Şarttır: Aşırı düşük teklif açıklamasında, alternatif bir ocaktan temin edileceği belirtilen malzemenin, sadece ruhsatının olması yeterli değildir. Bu malzemenin, ihale dokümanında teknik şartnamesi belirlenen malzeme ile (somut olayda stabilize) teknik olarak eşdeğer veya daha üstün nitelikte olduğunun ispatlanması gerekir.
  2. İsim Farklılığı İnceleme Gerektirir: Açıklamada sunulan ruhsat "dolomit" içinse, ancak istenen malzeme "stabilize" ise, KİK'in bu iki malzemenin aynı olup olmadığını teknik olarak araştırması "eksik inceleme" yasağı gereğidir.
  3. Teknik Şartnameye Uygunluk: İsteklilerin, sundukları alternatif malzemenin kapasite raporlarına ek olarak, ihaledeki Genel Teknik Şartname'de istenen özellikleri (örneğin laboratuvar sonuçları) karşıladığını da göstermeleri beklenir.
  4. İdarenin Gerekçesi Önemlidir: KİK'in, ihaleyi yapan idarenin (somut olayda DSİ'nin) teknik gerekçelerini (malzeme uygun değil tespiti) yeterince araştırmadan karar vermesi, kararın mahkemeden dönmesine neden olabilmektedir.