Aşırı Düşük Açıklamasında Kritik Hata: Açıkladığınız İşçilik Maliyeti, Teklif Ettiğiniz İşçilik Bedelini Geçemez!

Aşırı düşük teklif açıklamaları, ihale süreçlerinin en teknik ve en çok hataya açık bölümlerinden biridir. Özellikle "personel çalıştırılmasına dayalı olmayan" ancak yoğun işçilik içeren yemek hizmeti gibi ihalelerde, maliyetlerin nasıl sunulacağı büyük önem taşır. Bu tür karmaşık ihale ve sözleşme sorunlarında, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, aşırı düşük teklif açıklamalarınızın mevzuata uygun ve reddedilmez olmasını sağlar. Kamu İhale Kurulu'nun (KİK) 19.03.2025 tarihli ve 2025/UH.I-798 sayılı kararı, aşırı düşük teklif açıklamasında yapılan yaygın bir hatayı net bir şekilde ortaya koymuştur: Açıkladığınız maliyet, teklif ettiğiniz bedelden fazla olamaz.

Kararın İlgili Kısmı

"...anılan istekli tarafından ihalenin 5'inci kısmında birim fiyat teklif cetvelinde işçilik iş kalemleri için toplam 2.778.477,16 TL teklif edilirken aşırı düşük teklif açıklamasında işçilik maliyetinin, teklif edilen işçilik bedelini aşacak şekilde toplam 3.021.094,85 TL olarak açıklandığı ... tespit edilmiş olup, aşırı düşük teklif açıklamalarında birim fiyat teklif cetvelinde teklif edilen bedelin aşılamayacağı dolayısıyla işçilik maliyetlerinde de teklif edilen bedelin üzerindeki bir tutar ile açıklama yapılamayacağından idarece başvuru sahibi isteklinin aşırı düşük teklif açıklamalarının reddedilmesi işleminin yerinde olduğu..."

Olayın Arka Planı: İşçilik Maliyetini "Aşarak" Açıklamak

Bir "Malzemeli Mamul Yemek Hizmet Alımı" ihalesinde, ihalenin 5. ve 7. kısımlarında başvuru sahibi (Soran Sosyal Hizmetler) sınır değerin altında kalmış ve idare tarafından aşırı düşük teklif açıklaması istenmiştir. İhale, "personel çalıştırılmasına dayalı" olmamasına rağmen, birim fiyat teklif cetvelinde işçilik için (Aşçıbaşı, Aşçı, Servis Elemanı vb.) ayrı satırlar ve yemek öğünleri için (Kahvaltı, Öğle Yemeği vb.) ayrı satırlar bulunmaktaydı.

İstekli, aşırı düşük teklif açıklamasını sunarken "Malzemeli Yemek Sunumu Hesap Cetveli" (Ek-H.4) ve işçilik maliyet tablosunu hazırlamıştır. Ancak istekli, işçilik maliyetini hesaplarken, birim fiyat teklif cetvelinde teklif ettiği işçilik bedellerinin (örn: 5. Kısım için 2.778.477,16 TL) yanı sıra, dokümanda istenen ancak işçilik kalemi altında fiyatlandırılmayan şu maliyetleri de işçilik maliyetine dahil etmiştir:

  1. Personele verilecek ayni yemek gideri.
  2. (7. Kısım için) Yemekleri taşıyacak olan şoför (sürücü) maliyeti.

Bu eklemeler sonucunda, isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasındaki toplam işçilik maliyeti (örn: 5. Kısım için 3.021.094,85 TL), birim fiyat teklif cetvelinde o işçilik kalemleri için teklif ettiği toplam bedeli (2.778.477,16 TL) aşmıştır.

KİK'in Değerlendirmesi: Açıklama, Teklif Cetveline Sadık Kalmalıdır

İdare, "açıklanan maliyetin teklif edilen bedelden yüksek olamayacağı" gerekçesiyle isteklinin açıklamasını reddetmiştir. KİK, bu kararı yerinde bularak başvuruyu reddetmiştir.

Kurul'un gerekçesi şudur: Aşırı düşük teklif sorgulamasının amacı, isteklinin birim fiyat teklif cetvelinde teklif ettiği bedelleri nasıl karşıladığını göstermesidir. İstekli, işçilik kalemleri için toplam 2.77 Milyon TL teklif etmişse, açıklamasının da bu 2.77 Milyon TL'lik bedeli (veya daha düşük bir maliyeti) tevsik etmesi gerekir.

İsteklinin 3.02 Milyon TL'lik bir maliyet açıklaması yapması, "Ben bu iş için aslında 2.77 Milyon TL değil, 3.02 Milyon TL harcayacağım" demektir ki bu durum, teklifinin o kalem için zaten maliyetin altında olduğunu zımnen kabul etmesidir.

KİK'e göre, personelin ayni yemek gideri veya taşıma şoförü maliyeti gibi unsurlar, birim fiyat teklif cetvelinde işçilik kalemleri altında yer almadığı için, bu maliyetlerin "yardımcı giderler" kapsamında veya "yemek öğünlerinin" birim fiyatları içinde (Malzemeli Yemek Sunumu Hesap Cetveli'ndeki "Yardımcı Giderler" veya "Ana Girdi" payı içinde) değerlendirilmesi gerekirdi. Bu maliyetleri işçilik kalemine ekleyerek işçilik maliyetini "şişirmek" ve teklif edilen bedelin üzerine çıkarmak, temel bir usul hatasıdır.

Analizin Sonucu

Bu karar, aşırı düşük teklif açıklamalarının nasıl yapılandırılması gerektiğine dair kritik bir uyarı içermektedir:

  1. İstekliler Açısından: aşırı düşük teklif açıklaması hazırlarken, maliyet dökümünüz birim fiyat teklif cetvelinizle birebir uyumlu olmalıdır. İşçilik için bir bedel teklif ettiyseniz, işçilik açıklamanız o bedeli (veya altını) tevsik etmelidir. İşçilikle ilgili olan ancak teklif cetvelinde işçilik kalemi altında yer almayan diğer maliyetleri (personel yemeği, ulaşım, giyim vb.) işçilik maliyetine ekleyerek teklif ettiğiniz tutarın üzerine çıkmayın. Bu tür maliyetleri "Sözleşme Giderleri ve Genel Giderler" veya (yemek ihalelerinde) "Yardımcı Giderler" payı içinde eritin.
  2. İdareler Açısından: İsteklilerin sunduğu aşırı düşük teklif açıklamalarını incelerken, sadece toplam tutara değil, açıklanan maliyet bileşenlerinin teklif cetvelindeki ilgili kalemlerin tutarlarını aşıp aşmadığına da dikkat edilmelidir. Açıklanan maliyetin teklif edilen bedeli aşması, o açıklamanın reddedilmesi için geçerli bir gerekçedir.