Taşımalı İhalede Akaryakıt Katsayısı (b1) Sıfır Belirlendi! Danıştay'dan KİK'in "Tali Gider" Yorumuna Gerekçe Eleştirisi

Süresi 365 günü aşan hizmet alımı ihalelerinde fiyat farkı verilmesi zorunludur. Bu fiyat farkının nasıl hesaplanacağını belirleyen ağırlık katsayıları (a1, b1, b3 vb.) ise ihalenin maliyet yapısını yansıtmak zorundadır. Özellikle "taşımalı" yemek ihalelerinde akaryakıt giderini temsil eden (b1) katsayısının sıfır (0) belirlenerek bu maliyetin (b3) malzeme katsayısı içine dahil edilmesi, sıkça karşılaşılan bir hukuki sorundur. Danıştay 13. Dairesi'nin 20/02/2025 tarihli E:2024/3596, K:2025/864 sayılı kararı, bu konudaki itirazı reddeden Kamu İhale Kurulu (KİK) kararının "gerekçesiz" olmasını hukuka aykırı bulmuştur. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve fiyat farkı hesaplamalarına ilişkin sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, hatalı katsayı belirlemeleri nedeniyle uğrayacağınız zararların önüne geçecektir.

Kararın İlgili Kısmı

"...davalı idarenin davaya konu kararında, akaryakıt giderlerinin tali gider mahiyetinde olduğunun ne şekilde hesaplandığı, hangi veriler ve matematiksel hesaplamalarla bu sonuca ulaşıldığının açıkça ortaya koyulamadığı görülmektedir. ... akaryakıt giderlerinin ne şekilde tali gider olarak tasnif edildiğine ilişkin bir açıklama yapılmadığı anlaşıldığından, dava konusu Kurul kararında belirtilen gerekçeyle hukuka uygunluk bulunmadığı..."

Taşımalı Yemek İhalesinde (b1) Katsayısının "Sıfır" Belirlenmesi

Bir İl Sağlık Müdürlüğü, 2 yıllık (365 günü aşan) "Malzeme Dahil Yemek Pişirme, Dağıtım Sonrası Hizmetleri Alımı" ihalesi düzenlemiştir. İhalenin 7. kısmında, yemeklerin bir hastane mutfağında pişirilip, hastaneye bağlı diğer polikliniklere ve birimlere "taşımalı" olarak servis edileceği Teknik Şartname'de açıkça belirtilmiştir.

Ancak idare, fiyat farkı hesaplamasına ilişkin İdari Şartname düzenlemesinde, akaryakıt girdisini temsil eden (b1) katsayısını 0 (sıfır) olarak belirlemiş; buna karşılık malzeme ve diğer hizmetleri temsil eden (b3) katsayısına ağırlık vermiştir.

Davacı şirket, işin 2 yıl süreceği ve "taşıma" unsurunu içerdiği, bu nedenle akaryakıtın "asli unsur" olduğunu ve (b1) katsayısı belirlenmemesinin Kamu İhale Genel Tebliği'ne aykırı olduğunu belirterek KİK'e itirazen şikayette bulunmuştur.

KİK'in "Akaryakıt Tali Giderdir" Gerekçesiyle İtirazı Reddetmesi

KİK, davacının başvurusunu reddetmiştir. KİK kararında, ihale konusu iş kapsamında yapılacak akaryakıt sarfiyatının "tali gider" olarak değerlendirilebileceğini ve bu maliyetin (b3) katsayısı altında değerlendirilmesinin mümkün olduğunu belirtmiştir.

Danıştay: "KİK, Neden Tali Gider Olduğunu Somut Hesapla Göstermelidir"

Davacı, KİK'in ret kararının iptali için İdare Mahkemesi'ne dava açmıştır. İdare Mahkemesi, davacıyı haklı bularak KİK kararını iptal etmiştir. Mahkeme, 2 yıl sürecek taşımalı bir işte yakıt tutarının "ciddi bir maliyet" ve "asli unsur" olduğunu, (b1) katsayısı belirlenmemesinin hukuka aykırı olduğunu tespit etmiştir.

KİK, bu iptal kararını temyiz etmiştir. Danıştay 13. Dairesi, İdare Mahkemesi'nin iptal kararını "sonucu itibarıyla" hukuka uygun bularak "Gerekçeli Onama" kararı vermiştir.

Danıştay, Mahkemenin "asli gider" yorumuna doğrudan katılmak yerine, KİK kararındaki usuli bir eksikliğe odaklanmıştır:

  1. Asli-Tali Gider Ayrımı İdarenin Takdirindedir: Tebliğ'e göre idarelerin (ve KİK'in) giderleri asli ve tali olarak ayırma yetkisi vardır.
  2. KİK Gerekçesiz Karar Vermiş: KİK, davacının başvurusunu reddederken akaryakıt giderini "tali gider" olarak kabul etmiştir. Ancak KİK, bu sonuca nasıl ulaştığını kararında açıklamamıştır.
  3. Hesaplama Yok: KİK'in, akaryakıt giderlerinin yaklaşık maliyet içindeki oranının ne olduğuna, "hangi veriler ve matematiksel hesaplamalarla" bu giderin tali (önemsiz) olduğuna kanaat getirdiğine dair hiçbir somut gerekçe veya hesaplama sunmadığı tespit edilmiştir.
  4. Hukuka Aykırılık: KİK'in, akaryakıt giderlerinin "ne şekilde tali gider olarak tasnif edildiğine ilişkin bir açıklama yapmadan" (yani gerekçesiz olarak) itirazı reddetmesi hukuka aykırıdır.
  5. Sonuç: Bu nedenle KİK işlemini iptal eden İdare Mahkemesi kararının sonucu hukuka uygundur.

Analizin Sonucu

Danıştay'ın bu kararı, fiyat farkı katsayılarına ilişkin itirazlarda KİK'in inceleme standardını belirlemesi açısından önemlidir:

  • İdareler İçin: Taşımalı işlerde (b1) katsayısını sıfır belirleyen idareler, akaryakıt maliyetinin toplam maliyet içindeki oranını hesaplayarak, bu giderin neden "tali" olduğunu ve (b3) içinde nasıl eritildiğini somut verilere dayandırmak zorundadır.
  • İstekliler İçin: Fiyat farkı katsayılarının (özellikle b1) sıfır belirlendiği uzun süreli ihalelerde, bu durumun maliyetleri karşılamayacağını ve Tebliğ'e aykırı olduğunu iddia ederek itirazen şikayet yoluna gitmek hukuki bir haktır.
  • KİK İçin: KİK, "asli gider - tali gider" ayrımına ilişkin itirazları incelerken, bu ayrımın keyfi olup olmadığını, idarenin somut bir maliyet analizine (yaklaşık maliyet içindeki oran vb.) dayanıp dayanmadığını denetlemekle yükümlüdür. Sadece "tali gider sayılabilir" şeklindeki soyut bir gerekçe, KİK kararının iptaline yol açacaktır.