Danıştay'dan Emsal Karar: Banka Hatalı Teminat Mektubu "Esaslı Sapma" Sayılır mı?

İhale süreçlerinde, özellikle iş ortaklığı (JV) olarak sunulan tekliflerde, geçici teminat mektubundaki en küçük bir şekil hatası, çoğu zaman idareler tarafından "telafisi mümkün olmayan" bir eksiklik olarak değerlendirilip teklifin elenmesine yol açmaktadır. Ancak, bu hatanın kaynağı (istekli mi, banka mı?) ve niteliği (teklifin esasını etkiliyor mu?) hayati önem taşır. 4734 sayılı Kanun kapsamı dışındaki (örneğin Dünya Bankası finansmanlı) ihalelerde dahi bu ilkelerin nasıl yorumlanacağı kritik bir hukuki sorundur. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, "esaslı sapma" ile "giderilebilir eksiklik" arasındaki ince çizgiyi doğru belirlemenize yardımcı olur. Danıştay 13. Dairesi'nin 20/03/2025 tarihli E:2025/405, K:2025/1313 sayılı kararı, bu konudaki tereddütleri gideren emsal bir niteliktedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Dolayısıyla bahse konu eksiklik işin kapsamını, niteliğini veya yerine getirilmesini etkilemediği gibi bankanın sorumluluğu taşımaya devam etmesi nedeniyle işverenin veya teklif sahibinin haklarını veya yükümlülüklerini de sınırlandırmamaktadır."

Olayın Arka Planı: Dünya Bankası İhalesinde Eksik İsimli Teminat Mektubu

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Dünya Bankası finansmanlı ve 4734 sayılı Kanun'un 3/c maddesi uyarınca istisna kapsamında olan bir Organize Sanayi Bölgesi altyapı yapım işi ihalesi gerçekleştirmiştir. İhaleye, iki şirketten oluşan bir iş ortaklığı (JV) teklif vermiştir.

Ancak, iş ortaklığının sunduğu geçici teminat mektubunda, ortaklardan birinin (... İnşaat A.Ş.) adı hiç yer almamış, diğer ortağın (... Ltd. Şti.) unvanı ise hatalı yazılmıştır. İdare, bu durumu ihale dokümanındaki (TST 19.8) "Ortak Girişimi oluşturacak firmaların tamamı için müşterek düzenlenerek ilgili tüm şirketlerin ismi aynı geçici teminat mektubunda yer alacaktır" hükmüne aykırı bularak, ekonomik açıdan en avantajlı teklif olan bu iş ortaklığının teklifini değerlendirme dışı bırakmıştır.

Olayın ilginç yanı, teminat mektubunu düzenleyen bankanın, tekliflerin açılmasından bir gün sonra (ancak farklı bir şubeden) idareye bir yazı göndererek, hatanın "Bankamız kaynaklı teknik nedenlerden" kaynaklandığını ve mektubun doğru iş ortaklığı adına kabul edilmesi gerektiğini beyan etmesidir.

İdare Mahkemesi: "Şartnameye Aykırı, Teklif Geçersiz"

İş ortaklığının açtığı davada, İlk Derece Mahkemesi idareyi haklı bularak davayı reddetmiştir. Mahkeme, sonradan alınan düzeltme yazısının farklı bir şubeden geldiğine ve sunulan teminat mektubunun ihale dokümanındaki esasları karşılamadığına hükmetmiştir.

Danıştay: "Esaslı Sapma Değil, Banka Hatası"

Danıştay, İdare Mahkemesi'nin kararını bozmuş ve idarenin değerlendirme dışı bırakma işlemini iptal etmiştir. Yüksek Mahkeme'nin gerekçesi, 4734 sayılı Kanun'da olmasa da, Dünya Bankası Prosedürü'nde yer alan "esas itibarıyla gereklilikleri karşılama" ve "önemli sapma" (material deviation) kavramlarına dayanmıştır:

  1. Hata "Önemli Sapma" Değildir: Danıştay, teminat mektubundaki isim hatasının "önemli bir sapma, çekince veya ihmal" teşkil etmediğini tespit etmiştir.
  2. İşin Esasını Etkilememiştir: Bu eksiklik, yapılacak işin kapsamını, niteliğini veya yerine getirilmesini önemli ölçüde etkilememektedir.
  3. İdarenin Hakkını Sınırlamamıştır: Banka, hatanın kendisinden kaynaklandığını kabul etmiş ve mektubun geçerli olduğunu teyit etmiştir. Bu nedenle, bankanın idareye olan sorumluluğunda bir eksilme olmamıştır. İdarenin teminatı paraya çevirme hakkı (idarenin hakları) sınırlandırılmamıştır.
  4. Rekabeti Bozmamıştır: Bu eksikliğin düzeltilmesi, diğer teklif sahiplerinin rekabetçi konumunu haksız şekilde etkilememektedir.
  5. Rekabet İlkesi Esastır: Danıştay, ihale dokümanının katı bir şekilde yorumlanarak, teklifin esasını etkilemeyen ve bankadan kaynaklanan bir hata nedeniyle ekonomik açıdan en avantajlı teklifin elenmesinin, ihalenin temel amacı olan "ihtiyaçların uygun şartlarla karşılanması" ve "kaynakların etkin kullanılması" (rekabet) ilkelerini ihlal edeceğine karar vermiştir.

Analizin Sonucu

  1. "Esaslı Sapma" Analizi: İdareler, bir teklifi değerlendirirken, eksikliğin "esaslı bir sapma" olup olmadığını analiz etmelidir. Eğer eksiklik işin esasına (fiyat, teknik özellik, süre) veya idarenin haklarına (teminatın güvencesi) etki etmiyorsa, teklif reddedilmemelidir.
  2. Hatanın Kaynağı: Hatanın istekliden değil, banka gibi üçüncü bir taraftan kaynaklanması ve bu durumun teyit edilmesi, eksikliğin "esaslı sapma" sayılmaması yönünde güçlü bir delildir.
  3. Rekabetin Korunması: İdari şartnamelerin katı yorumu, rekabet ilkesinin önüne geçmemelidir. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin, telafi edilebilir bir şekil eksikliği nedeniyle elenmesi, kamu yararına aykırıdır.
  4. İstisna İhalelerde de Geçerli: Bu karar, 4734 sayılı Kanun'dan istisna olan (Dünya Bankası, NATO vb.) ihalelerde dahi, rekabet ve ölçülülük gibi temel ihale ilkelerinin idarenin katı şekilciliğine üstün geldiğini göstermektedir.