Kamu Pozlarına Nakliye Eklenmesi Durumunda Analiz Formatı Zorunluluğu ve Kamu Pozunun Özel İş Kalemine Dönüşmesi

Yapım işi ihalelerinde, idarelerin yaklaşık maliyet hesabı yaparken Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı gibi kamu kurumlarının yayınladığı resmi birim fiyatları ve analizleri temel alması esastır. Ancak bazı durumlarda, projenin özgün koşulları gereği bu standart pozlara nakliye gibi ek maliyetler dahil edilmektedir. İşte bu noktada, standart pozun yapısının değişmesiyle ortaya çıkan "özel iş kalemi" niteliğindeki imalatlar için aşırı düşük teklif sorgulamasının nasıl yapılacağı hukuki bir tartışma konusu olabilmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, sürecin sağlıklı ilerlemesi adına kritik önem taşır.

Bu analizimizde, Kamu İhale Kurulu'nun 05.11.2025 tarihli ve 2025/UY.1-2371 sayılı emsal kararını detaylıca irdeleyeceğiz.

Kararın İlgili Kısmı

"...İdarece özel iş kalemleri (kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış birim fiyatlar ile uyumlu olmayan) için analiz girdileri ve miktarlarının gösterildiği analiz formatlarının hazırlanıp ihale dokümanına uygun teklif veren sınır değerin altındaki isteklilere gönderilmek suretiyle aşırı düşük teklif açıklamasının yenilenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır."

Standart Pozlara Nakliye Eklenmesi Sorunu

Analize konu olan olayda, bir yapım işi ihalesinde idare, aşırı düşük teklif sorgulaması aşamasında sınır değerin altında kalan isteklilerden açıklama talep etmiştir. İdare, sorgulama yazısının ekinde açıklama istenen iş kalemlerini listelemiştir. Bu listede yer alan birçok inşaat kalemi, görünürde resmi kamu poz numaralarına (örneğin 15.125.1005 gibi) sahiptir. Ancak idare, yaklaşık maliyeti hesaplarken bu standart analizlere ek olarak "nakliye" girdisi de eklemiş ve poz numaralarının sonuna "/Ö" ibaresi koyarak bunları kullanmıştır.

İstekli, idarenin bu kalemler için sadece isim listesi gönderdiğini, ancak bu kalemlerin içerisindeki analiz girdilerini ve miktarlarını (özellikle eklenen nakliye kısımlarını) gösteren analiz formatlarını vermediğini belirterek itirazen şikâyet başvurusunda bulunmuştur. İstekliye göre, standart dışı bir maliyet kalemi eklendiğinde, bu kalemin nasıl analiz edileceğinin idarece şablon olarak verilmesi gerekmektedir.

İdarenin Yaklaşımı: Poz Numarası Varsa Yeterli mi?

İdareler genellikle, temel aldıkları imalat bir kamu pozu ise, buna sadece nakliye eklenmiş olmasının o pozu tamamen "özel" bir hale getirmeyeceği veya isteklinin bu hesabı kendisinin yapabileceği varsayımıyla hareket edebilmektedir. Bu olayda da idare, sorgulama yazısında açıklama istenen kalemleri belirtmiş, nakliye mesafelerini ihale dokümanında göstermiş, ancak modifiye ettiği bu kalemlerin içerik analiz formatını (hangi girdiden ne kadar kullanılacağını gösteren boş şablonu) isteklilere sunmamıştır. İdarenin bu yaklaşımı, isteklilerin tekliflerini açıklarken idarenin öngördüğü metraj ve girdilerle uyumlu analiz sunmasını imkânsız hale getirmektedir.

Kurul'un Değerlendirmesi: "Modifiye Pozlar Özel İş Kalemidir"

Kamu İhale Kurulu, uyuşmazlığı Kamu İhale Genel Tebliği'nin ilgili maddeleri çerçevesinde değerlendirmiştir. Kurul'un yaklaşımı şu şekildedir:

  1. Özel İş Kalemi Tanımı: Bir iş kalemi, kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış birim fiyat ve analizlerle birebir uyumlu değilse, yani içeriğine nakliye gibi ekstra bir girdi eklenmişse, bu artık "kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış birim fiyatlar ile uyumlu olmayan iş kalemi" yani özel iş kalemi niteliğindedir.

  2. Analiz Formatı Zorunluluğu: Tebliğ'in 45.1.4. maddesi uyarınca; özel iş kalemleri veya idarece tasarlanan paçal iş kalemleri için, idarenin analiz girdilerini ve miktarlarını gösteren analiz formatlarını hazırlaması ve aşırı düşük teklif sorgulama yazısı ekinde isteklilere vermesi zorunludur.

  3. İmkansızlık İlkesi: İdare, standart poza nakliye ekleyerek yeni bir birim fiyat oluşturmuştur. Ancak isteklinin, idarenin bu nakliyeyi analizin neresine, hangi miktarda ve hangi katsayılarla eklediğini bilmesi mümkün değildir. Bu veri seti (analiz formatı) verilmeden yapılan sorgulama, sağlıklı bir açıklama yapılmasını engeller.

Sonuç olarak Kurul, idarenin standart pozlara nakliye ekleyerek oluşturduğu kalemleri "özel iş kalemi" olarak kabul etmiş ve bu kalemler için analiz formatı verilmemesini mevzuata aykırı bularak ihale işlemlerinin bu aşamadan itibaren yenilenmesine (düzeltici işlem) karar vermiştir.

Analizin Sonucu

Bu karar, yapım ihalelerinde aşırı düşük teklif sorgulaması süreçleri için hem idareler hem de istekliler açısından net sonuçlar doğurmaktadır:

  • İdareler İçin: Eğer yaklaşık maliyet hesabında kullandığınız standart bir kamu pozuna (Çevre ve Şehircilik, Karayolları vb.) herhangi bir ekleme (nakliye, farklı malzeme vb.) yapıyorsanız, bu kalem artık "resmi poz" statüsünden çıkar ve "özel iş kalemi" haline gelir. Bu durumda, aşırı düşük teklif sorgulamasında isteklilere mutlaka bu kalemin analiz girdilerini ve miktarlarını gösteren (fiyat sütunu boş) analiz formatını vermek zorundasınız. Sadece nakliye mesafesini belirtmek yeterli değildir; nakliyenin analize nasıl yansıtıldığının şablonu sunulmalıdır.

  • İstekliler İçin: Aşırı düşük teklif sorgulama yazısı aldığınızda, açıklama istenen kalemleri dikkatle inceleyin. Eğer idare, resmi pozların içeriğini değiştirmiş veya nakliye eklemişse ancak size bunun analiz formatını göndermemişse, sağlıklı bir açıklama yapmanız mümkün olmayabilir. Bu durumda, eksik doküman (analiz formatı) nedeniyle idareye şikâyet başvurusunda bulunarak sürecin düzeltilmesini talep etme hakkınız bulunmaktadır.

  • Sürecin Sakatlanması: Analiz formatı eksikliği, yapılan sorgulamayı ve sonrasındaki ihale kararını usulen sakatlar. İdarelerin bu detayı atlaması, ihalenin uzamasına ve kamu zararının oluşmasına sebebiyet verebilir.