Kamu ihalelerinde tekliflerin değerlendirilmesi süreci, ihalenin yapısına uygun ve tutarlı bir metodoloji ile yürütülmelidir. Özellikle, ihalenin kısmi teklife açık olup olmaması, değerlendirme ve sorgulama süreçlerinin nasıl işleyeceğini doğrudan belirler. İhalenin bütünlüğü için tek bir teklif isteniyorsa, değerlendirme ve sorgulama işlemlerinin de bu bütünlüğü yansıtması gerekir. Aksi takdirde, süreçte yapılan usul hataları ihalenin seyrini değiştirebilir. İhale, sözleşme ve hakediş süreçlerinde bu tür usul hatalarının tespiti ve bunlara karşı doğru adımların atılması, hak kayıplarını önlemek için kritik öneme sahiptir. Bu noktada Yaka Danışmanlık, süreçlerin mevzuata uygunluğunu denetleyerek taraflara profesyonel destek sunmaktadır. Kamu İhale Kurulunun 18.06.2025 tarihli ve 2025/UH.II-1323 sayılı kararı, kısmi teklife kapalı bir ihalede yapılan parçalı değerlendirmenin hukuka aykırılığını ve sonuçlarını göstermesi bakımından önemli bir örnektir.

Kısmi Teklife Kapalı İhalelerde Değerlendirmenin Bütünlüğü İlkesi

İncelemeye konu olan, 9 adet taşıtın 23 ay süreyle kiralanması ihalesinde, İdari Şartname'nin ilgili maddesi uyarınca işin tamamı için teklif verileceği, yani ihalenin kısmi teklife kapalı olduğu açıkça belirtilmiştir. İhale; binek araç, kamyonet, minibüs, pikap ve çift kabin kamyonet gibi farklı gruplardan oluşan bir araç filosunun kiralanmasını kapsamaktadır. Bu yapı gereği, istekliler her bir araç grubu için ayrı ayrı değil, tüm araçları kapsayan tek bir toplam bedel üzerinden teklif sunmak zorundadır.

Bu durum, değerlendirme sürecinin de işin tamamı üzerinden yapılması gerektiği anlamına gelir. Yeterlik değerlendirmesi, tekliflerin karşılaştırılması ve aşırı düşük teklif tespiti gibi tüm aşamalar, isteklinin sunduğu toplam teklif bedeli esas alınarak yürütülmelidir.

Aşırı Düşük Teklif Sorgulamasının Kapsamının Hatalı Belirlenmesi

İdare, teklifleri değerlendirdikten sonra bazı tekliflerin aşırı düşük olduğuna karar vermiş ve bu isteklilerden açıklama talep etmiştir. Ancak idarenin yaptığı kritik hata, bu sorgulamayı işin tamamı için değil, sadece "beşinci grup olarak nitelendirilen pikap (arazi kullanımı için) (4x2 açık kasa)" araçlar için talep etmesidir. İdare, sorgulama yazısında diğer araç grupları için teklif edilen bedellerin Türkiye Sigorta Birliği kasko değerlerinin belirli bir oranında olduğu gerekçesiyle bu gruplar için açıklama istenmediğini belirtmiştir.

Bu yaklaşım, ihalenin "kısmi teklife kapalı" olma niteliğiyle temelden çelişmektedir. İdare, teklifi bir bütün olarak alırken, değerlendirmenin en kritik aşamalarından biri olan aşırı düşük sorgulamasını işi parçalara bölerek yapmıştır. Kamu İhale Kurulu, bu durumu mevzuata aykırı bulmuştur. Kurul, kısmi teklif verilmesine imkan tanınmayan bir ihalede, aşırı düşük teklif tespit ve değerlendirme işlemlerinin de işin tamamı esas alınarak yapılması gerektiğini vurgulamıştır. Sadece belirli kalemler veya gruplar için sorgulama yapılması, teklifin bütüncül yapısını bozmakta ve sağlıklı bir değerlendirmeye engel olmaktadır.

Kurulun Süreci Başa Döndüren Düzeltici İşlem Kararı

Kurul, idarenin sorgulama işleminin usulüne uygun olmadığına karar vererek, bu aşamadan sonra yapılan tüm işlemleri (tekliflerin reddedilmesi veya kabul edilmesi gibi) geçersiz kılmıştır. Mevzuata aykırılığın giderilmesi amacıyla, idarenin, aşırı düşük olarak tespit ettiği isteklilerden, ihale konusu iş kapsamında bulunan "tüm araçlar" için belirlenen önemli teklif bileşenleri çerçevesinde yeniden aşırı düşük teklif açıklaması istemesi yönünde "düzeltici işlem" belirlenmesine karar vermiştir. Bu karar, sürecin hatalı yürütülen sorgulama aşamasına geri döndürülmesi ve mevzuata uygun bir şekilde yeniden işletilmesi anlamına gelmektedir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, ihale süreçlerinin yürütülmesinde tutarlılığın önemini ortaya koymaktadır.

İdareler açısından: İdareler, ihale dokümanında belirledikleri yapıya (kısmi teklife açık/kapalı) tüm değerlendirme süreci boyunca sadık kalmalıdır. Kısmi teklife kapalı bir ihalede, aşırı düşük teklif sorgulaması gibi işlemler işin bütününü kapsamalıdır. İdarenin, kendi iç mantığıyla bazı kalemleri sorgulama dışı bırakması, usul hatası olarak kabul edilecek ve Kurul tarafından düzeltici işlemle geri çevrilecektir.

İstekliler açısından: Kısmi teklife kapalı bir ihaleye katılan istekliler, idareden sadece işin bir bölümü için aşırı düşük teklif açıklaması talebi aldıklarında, bu durumun bir usul hatası olduğunu bilmelidir. Bu durumda, açıklama hazırlıklarını işin tamamını kapsayacak şekilde yapmaları ve olası bir itiraz sürecine hazırlıklı olmaları lehlerine olacaktır. Ayrıca, rakip bir isteklinin bu şekilde eksik bir sorgulama ile açıklamasının kabul edilmesi durumunda, itiraz haklarını kullanarak sürecin düzeltilmesini talep edebilirler.

Sonuç olarak, ihalenin yapısı ile değerlendirme metodolojisi arasında tam bir uyum olması zorunludur. Kurulun bu kararı, bu uyumun bozulduğu durumlarda sürecin sağlıklı bir şekilde ilerleyemeyeceğini ve hatalı işlemlerin düzeltilmesi için müdahale edileceğini açıkça göstermektedir.