Kamu ihalelerinde sürecin sağlıklı işlemesi iki temel sacayağına dayanır: birincisi, ihaleye katılan tüm isteklilerin dokümanda aranan asgari yeterlik şartlarını eksiksiz karşılaması; ikincisi ise, idarenin teklifleri mevzuatta öngörülen usul ve esaslara göre doğru bir şekilde değerlendirmesidir. Bu iki temel unsurdan herhangi birindeki bir aksaklık, ihalenin sonucunu doğrudan etkiler ve hukuka aykırı bir durum yaratır. Özellikle iş deneyim belgesinin uygunluğu gibi temel bir yeterlik kriterinin hatalı değerlendirilmesi veya aşırı düşük teklif sorgulamasının eksik yapılması gibi esasa etkili usul hataları, ihalenin iptaline dahi yol açabilir. Bu gibi hem yeterlik hem de değerlendirme süreçlerini kapsayan karmaşık uyuşmazlıklarda Yaka Danışmanlık gibi uzman firmaların desteği, hakların korunması açısından kritik önem taşır. Kamu İhale Kurulunun 13.08.2025 tarihli ve 2025/UY.II-1754 sayılı kararı, bu iki temel alanda yapılan hataların birleşerek ihalenin iptaline nasıl yol açtığını göstermektedir.

İhaledeki İki Temel Hukuka Aykırılık

Karara konu olan bir orman yolu yapım işi ihalesinde, başvuru sahibi, hem ihale üzerinde bırakılan isteklinin yeterliğinin bulunmadığını hem de idarenin aşırı düşük teklif değerlendirmesinin hatalı olduğunu iddia etmiştir. Kurul, yaptığı incelemede her iki iddiayı da haklı bularak ihalenin iptaline karar vermiştir.

  1. Yetersiz İş Deneyim Belgesi: İdari Şartname'de benzer iş, "A/V Grup: Karayolu İşleri" olarak tanımlanmıştır. İhale üzerinde bırakılan istekli ise, iş deneyimini tevsik etmek amacıyla "DSİ... Sulama İnşaatı" işine ait bir iş bitirme belgesi sunmuştur. Kurul, bu belgenin Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Tebliği'ne göre "A/XVIII Grup: Sulama Tesisi İnşaatı" kapsamında olduğunu tespit etmiştir. Şartnamede istenen A/V Grubu ile sunulan A/XVIII Grubu işler arasında bir benzerlik bulunmadığından, isteklinin sunduğu iş deneyim belgesinin benzer iş şartını karşılamadığı sonucuna varılmıştır. Ayrıca, belgenin güncellenmiş tutarının, isteklinin sağlaması gereken asgari iş deneyim tutarının altında kaldığı da hesaplanmıştır. Dolayısıyla, ihale üzerinde bırakılan istekli, temel bir yeterlik kriterini karşılamamaktadır.
  2. Eksik Aşırı Düşük Teklif Sorgulaması: Kamu İhale Genel Tebliği'nin 45. maddesi, yapım işlerinde aşırı düşük teklif sorgulamasının, "yaklaşık maliyetin %80'lik bölümünü oluşturan iş kalemleri/grupları" için yapılmasını zorunlu kılar. İdare ise, sorgulama yaparken bu kurala uymamış ve sadece tek bir iş kalemi olan "Her Cins ve Klastaki Zeminde Makine ile Kazı Yapılması" kalemi için açıklama istemiştir. Kurul, idarenin bu tek kalem üzerinden yaptığı sorgulamanın, mevzuatın gerektirdiği kapsamlı sorgulama usulüne aykırı olduğunu, yaklaşık maliyetin %80'ini oluşturan tüm ana iş kalemleri için ayrı ayrı analiz istenmesi gerektiğini belirtmiştir.

Kurulun Kararı: Düzeltici İşlem Mümkün Değil, İptal Gerekir

Kamu İhale Kurulu, tespit ettiği bu iki temel ve esasa etkili aykırılık nedeniyle ihalenin iptal edilmesi gerektiğine hükmetmiştir.

  • Bir yandan, ihaleyi kazandığı ilan edilen isteklinin aslında en temel yeterlik kriterlerinden olan iş deneyim şartını sağlamadığı anlaşılmıştır. Bu durum, ihale kararının temelden hatalı olduğunu göstermektedir.
  • Diğer yandan, idarenin aşırı düşük teklif sorgulama sürecini usulüne uygun yürütmediği, bu nedenle sınır değerin altındaki tekliflerin geçerli olup olmadığının mevzuata uygun bir şekilde denetlenmediği ortaya çıkmıştır.

Bu iki büyük hatanın bir arada var olması, sürecin düzeltici işlemle (örneğin, bir sonraki geçerli teklife gidilmesiyle) sağlıklı bir şekilde devam ettirilmesini imkânsız kılmaktadır. Zira aşırı düşük teklif değerlendirmesinin kendisi hatalı olduğu için, hangi teklifin gerçekten "geçerli" olduğu dahi belirsizdir. Bu nedenle Kurul, tek çözümün ihalenin tamamen iptal edilmesi olduğuna karar vermiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

  • İdareler Açısından: Bu karar, idarelerin teklif değerlendirme sürecinde iki temel görevi olduğunu hatırlatmaktadır: Birincisi, yeterlik kriterlerini (özellikle iş deneyimi ve benzer iş tanımını) doğru ve titiz bir şekilde kontrol etmek. İkincisi, aşırı düşük teklif sorgulaması gibi usule ilişkin süreçleri, Tebliğ'de belirtilen kurallara harfiyen uyarak (örneğin, %80 kuralı) yürütmek. Bu iki alandaki hatalar, ihalenin iptali gibi ciddi sonuçlar doğurabilir.
  • İstekliler Açısından: İstekliler, hem kendi yeterlik belgelerinin (özellikle iş deneyim belgesinin benzer iş tanımına uygunluğunun) dokümandaki şartları tam olarak karşıladığından emin olmalı hem de rakiplerinin yeterlik durumunu ve idarenin değerlendirme sürecini dikkatle takip etmelidir. Bir rakibin yetersiz bir belge ile ihaleyi kazanması veya aşırı düşük sorgulama sürecinin hatalı yürütülmesi, haklı bir şikâyet ve itirazen şikâyet başvurusu için güçlü bir zemin oluşturur.