Aşırı düşük teklif açıklamalarının geçerliliği, sunulan maliyet analizlerinin yasal ve muteber verilere dayanmasına bağlıdır. Yapım işleri ihalelerinde, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan rayiçler ve birim fiyatlar, analizler için en temel ve güvenilir kaynaklardan birini oluşturur. Kamu İhale Genel Tebliği, isteklilerin bu resmi rayiçleri kullandıklarında, bu fiyatları ayrıca tevsik etmelerine gerek olmadığını belirterek bir kolaylık sağlamıştır. Ancak bu kolaylık, isteklilere bu resmi fiyatlar üzerinde keyfi oynamalar veya yasal dayanağı olmayan eklemeler yapma hakkı tanımaz. Teklif hazırlama ve aşırı düşük teklif açıklama gibi teknik süreçlerde mevzuatın doğru yorumlanması, Yaka Danışmanlık gibi uzman kuruluşların desteğiyle daha sağlıklı yürütülebilir. Kamu İhale Kurulunun 13.08.2025 tarihli ve 2025/UY.I-1749 sayılı kararı, resmi rayiçlerin nasıl kullanılması gerektiğini ve bu rayiçlere yapılan hatalı eklemelerin sonuçlarını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Açıklamadaki Temel Hata: Hayali "%25 İş Artışı"

Karara konu olan bir yapım işi ihalesinde, teklifi sınır değerin altında kalan ve ihale üzerinde bırakılan istekli, aşırı düşük teklif açıklaması sunmuştur. İstekli, açıklamasında yer alan birçok analiz girdisi (örneğin, "Her derinlikte, her cins ve klastaki zeminde drenaj ve temel kazısı yapılması") için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın ilgili yıl birim fiyatlarını referans almıştır.

Ancak istekli, bu resmi rayiçleri doğrudan kullanmak yerine, her bir rayiç bedelinin üzerine "%25 İş Artışı" adı altında bir oran ekleyerek kendi analiz birim fiyatını oluşturmuştur. Örneğin, resmi rayici 100 TL olan bir girdi için, analizine (100 * 1.25) = 125 TL olarak yansıtmıştır.

Başvuru sahibi, bu uygulamanın mevzuata aykırı olduğunu, "iş artışı" kavramının sözleşmenin uygulanması aşamasına ilişkin olduğunu ve aşırı düşük teklif açıklamasında maliyetleri artırmak için kullanılamayacağını iddia etmiştir.

Kurulun Değerlendirmesi: "İş Artışı" Bir Maliyet Unsuru Değildir

Kamu İhale Kurulu, başvuru sahibinin iddiasını haklı bularak idarenin kararını hatalı bulmuştur. Kurul'un kararının temelinde, "iş artışı" kavramının hukuki niteliği ve aşırı düşük teklif açıklamasının amacı yatmaktadır.

  1. İş Artışının Hukuki Niteliği: Kurul, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun 24. maddesinde düzenlenen "iş artışı"nın, sözleşme imzalandıktan sonra, öngörülemeyen durumlar nedeniyle işin miktarında artış yapılmasını sağlayan bir mekanizma olduğunu vurgulamıştır. Bu, bir maliyet unsuru veya rayiçlere eklenecek bir katsayı değil, sözleşme yönetimine ilişkin bir usuldür.
  2. Aşırı Düşük Teklif Açıklamasının Amacı: Aşırı düşük teklif açıklamasının amacı, teklif anındaki maliyetleri ve bu maliyetlere dayalı olarak oluşturulan birim fiyatları açıklamaktır. Gelecekte, sözleşme aşamasında olabilecek muhtemel bir iş artışını, bugünden bir maliyet kalemi olarak analize dahil etmek, sorgulamanın ruhuna ve mantığına aykırıdır.
  3. Resmi Rayiçlerin Kullanımı: Kamu İhale Genel Tebliği, isteklilere ÇŞB rayiçlerini kullanma imkânı tanımıştır. Bu rayiçler, ilgili işin yapılması için gerekli tüm maliyetleri (malzeme, işçilik, makine vb.) içerir şekilde analiz edilmiştir. İsteklinin bu resmi ve analiz edilmiş fiyatın üzerine, yasal bir dayanağı olmayan "%25 İş Artışı" gibi bir ekleme yapması, maliyeti suni olarak şişirmek anlamına gelir ve kabul edilemez.

Bu gerekçelerle Kurul, isteklinin analizlerinde kullandığı bu yöntemin mevzuata aykırı olduğuna ve bu şekilde hazırlanan açıklamanın geçerli sayılamayacağına karar vermiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

  • İdareler Açısından: İdareler, aşırı düşük teklif analizlerini incelerken, isteklilerin resmi rayiçleri doğru kullanıp kullanmadığını kontrol etmelidir. Rayiçlerin üzerine "iş artışı", "risk bedeli", "fiyat farkı payı" gibi yasal dayanağı olmayan eklemeler yapılmasına izin verilmemelidir. Bu tür eklemeler içeren açıklamalar, reddedilmelidir.
  • İstekliler Açısından: Aşırı düşük teklif açıklaması sunan istekliler, analizlerini hazırlarken mevzuatta tanımlanmış ve kabul edilmiş maliyet unsurlarını kullanmalıdır. ÇŞB gibi kamu kurumlarının rayiçleri kullanılıyorsa, bu rayiçler analizlere doğrudan yansıtılmalıdır. Sözleşme aşamasına ilişkin kavramları (iş artışı, fiyat farkı vb.) aşırı düşük teklif açıklamasına bir maliyet unsuru olarak dahil etmeye çalışmak, bu kararda görüldüğü gibi, açıklamanın reddedilmesiyle sonuçlanacaktır.

Sonuç olarak Kurul, ihale üzerinde bırakılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının temelden hatalı olduğuna hükmederek, teklifinin değerlendirme dışı bırakılması ve bu aşamadan sonraki işlemlerin mevzuata uygun olarak yeniden gerçekleştirilmesi yönünde düzeltici işlem belirlemiştir.