Dava Ehliyeti ve Yeterlik: İş Deneyimi Yetersiz Olan Firma 21/c İhalesine Dava Açabilir mi?

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 21. maddesinin (c) bendine göre yapılan pazarlık usulü ihaleler, davet esasına dayandığı için rekabete açıklık yönünden sıklıkla eleştirilmektedir. Bu ihalelere davet edilmeyen ancak sektörde faaliyet gösteren firmaların, ihalenin "pazarlık usulüyle" yapılmasının hukuka aykırı olduğunu iddia ederek açtıkları davalarda, ilk karşılaştıkları engel "dava açma ehliyeti" (menfaat ihlali) olmaktadır. İdareler, davacının yeterlik kriterlerini (özellikle iş deneyim) karşılamadığını, dolayısıyla davet edilse bile ihaleye katılamayacağını, bu nedenle de menfaatinin ihlal edilmediğini savunmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, ehliyet ve yeterlik gibi usuli engellerin aşılmasında kritik bir rol oynar. Danıştay 13. Dairesi'nin 24/02/2025 tarihli E:2025/75, K:2025/911 sayılı kararı, bu kritik ayrımı (karşı oy gerekçesiyle birlikte) net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Kararın İlgili Kısmı

"...davacının uyuşmazlığa konu yapım işi ihalesi ile meşru, güncel ve makul menfaat ilgisinin olduğu, dolayısıyla dava açma ehliyetinin bulunduğu sonucuna ulaşıldığından, davanın ehliyet yönünden reddine ilişkin temyize konu İdare Mahkemesi kararında usul kurallarına uygunluk bulunmamaktadır."

Olayın Arka Planı: İş Deneyimi Yetersiz İddiası ve Ehliyetten Ret

Karayolları Genel Müdürlüğü, bir çevre yolu yapım işini 4734 sayılı Kanun'un 21/c (pazarlık) bendi uyarınca ihale etmiştir. Davacı firma, yol yapımı alanında deneyimli olmasına rağmen ihaleye davet edilmemiştir. Firma, ihalenin 21/c usulüyle yapılmasının hukuka aykırı olduğunu belirterek ihalenin iptali için dava açmıştır.

İdare savunmasında, ihalenin yaklaşık maliyetinin 974,6 Milyon TL olduğunu, ihalede teklifin %50'si (yaklaşık 487 Milyon TL) oranında iş deneyim belgesi istendiğini, oysa davacının iş deneyim belgesinin güncel tutarının 328,1 Milyon TL olduğunu, bu nedenle yeterlik şartını sağlamadığı için dava açma ehliyetinin bulunmadığını iddia etmiştir.

İlk Derece Mahkemesi: Ehliyet Yok

İdare Mahkemesi, idarenin savunmasını kabul ederek davanın ehliyet yönünden reddine karar vermiştir. Mahkeme, davacının iş deneyim belgesinin istenen %50'lik oranı karşılamadığını, bu nedenle ihaleye katılmasının mümkün olmadığını ve güncel bir menfaatinin ihlal edilmediğini belirtmiştir.

Danıştay’ın Değerlendirmesi (Çoğunluk): Menfaat İlgisi İçin Alaka Yeterlidir

Danıştay 13. Dairesi (çoğunluk kararıyla), İdare Mahkemesi'nin kararını usul yönünden bozmuştur:

  1. Menfaat İhlali Geniş Yorumlanmalı: Danıştay, 2577 sayılı Kanun'daki "menfaat ihlali" kavramının, subjektif bir hakkın ihlal edilmesini gerektirmediğini; davacı ile iptalini istediği işlem arasında "meşru, güncel ve ciddi bir alaka" bulunmasının yeterli olduğunu vurgulamıştır.
  2. Faaliyet Alanı Yeterli: Davacı firma, ihalenin konusu olan "A/V Grubu Karayolu İşleri" alanında faaliyet göstermektedir ve bu alanda geçerli (miktarı tartışmalı olsa da) bir iş deneyim belgesine sahiptir. Bu durum, ihalenin usulüne itiraz etmek için gerekli olan "makul menfaat ilgisini" kurar.
  3. Yeterlik Esasın Konusudur: İş deneyim belgesinin miktarının yeterli olup olmadığı (örn: %33 tenzilatla teklif verip veremeyeceği veya iş ortaklığı kurup kuramayacağı), davanın ehliyet yönünden değil, esastan incelenmesi gereken bir konudur. Mahkeme, davacının ehliyetli olduğunu kabul edip, davanın esasına (ihale 21/c ile yapılabilir miydi?) girmeliydi.

Karşı Oy’un Görüşü: Katılma İmkanı Yoksa Menfaat de Yoktur

Karara katılmayan üye ise, İdare Mahkemesi'nin kararının onanması gerektiğini savunmuştur. Karşı oy; bu ihalede yaklaşık maliyetin eşik değerin üzerinde olduğunu, yeterlik şartlarının (teklifin %50'si iş deneyimi) kanunen zorunlu olduğunu, davacının 328 Milyon TL'lik belgesiyle 487 Milyon TL'lik şartı karşılamasının fiilen imkansız olduğunu belirtmiştir. İhaleye katılma yeterliğine sahip olmayan bir firmanın, "meşru, kişisel ve güncel" bir menfaat bağından söz edilemeyeceğini, dolayısıyla ehliyetten ret kararının doğru olduğunu savunmuştur.

Analizin Sonucu

Bu karar (çoğunluk görüşü), pazarlık usulü ihalelerin denetimi açısından önemli bir içtihattır:

  • İdareler için: 21/c gibi davet usulü ihalelerde, davet edilmeyen firmaların açtığı davaları "yeterliği yok, ehliyeti de yok" diyerek usulden reddettirmek zorlaşmıştır. Danıştay, sektörde faaliyet göstermeyi yeterli "ilgi" olarak kabul etme eğilimindedir.
  • İstekliler için: Bir 21/c (pazarlık) ihalesine davet edilmeyen firmalar, o ihaledeki yeterlik şartlarını (özellikle iş deneyim miktarını) tam olarak karşılamasalar bile, eğer o sektörde faaliyet gösteriyorlarsa, ihalenin usulüne (neden pazarlık yapıldığına) karşı dava açma ehliyetine sahip kabul edilmektedirler.