Belediye Şirketi İhalelerinde Yasaklama Yetkisi: KİK Tereddütleri Giderdi

Belediyelerin iştiraki olan şirketler (BİT'ler), 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'na tabi olarak sıklıkla ihale yapmaktadır. Ancak bu ihalelerde bir firmanın yasak fiil veya davranışta bulunması (Md. 17) ya da sözleşme yükümlülüğünü (4735 S.K.) yerine getirmemesi durumunda, bu yasaklama kararını kimin vereceği konusunda ciddi bir yetki karmaşası yaşanmaktaydı. Şirketin kendi ihale yetkilisi mi, yoksa Bakanlık mı yetkiliydi? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, yetki ve usul kurallarına hakimiyet açısından büyük önem taşır. Danıştay 13. Dairesi'nin 27/02/2025 tarihli E:2023/3024, K:2025/1002 sayılı kararı, Kamu İhale Kurulu'nun (KİK) bu konudaki düzenlemesini onayarak bu tartışmaya son noktayı koymuştur.

Kararın İlgili Kısmı

"...iptali istenilen Kurul kararının, Dairemizin müstekar İçtihadıyla ve 4734 sayılı Kanun'la uyumlu bir şekilde, anılan Kanun'un 53. maddesinde verilen görev ve yetki doğrultusunda, Kanun'un 58. maddesinin belediye şirketlerince gerçekleştirilen ihaleler bakımından uygulanması noktasında ortaya çıkan uygulamadaki tereddütleri gidermeye yönelik olduğu anlaşıldığından... dava konusu Kurul kararında hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır."

Olayın Arka Planı: Yargı Kararları ve KİK Düzenlemesi

Sorun, 4734 sayılı Kanun'un 58. maddesinin yorumlanmasından kaynaklanıyordu. Madde 58, yasaklama yetkisini sayarken; "...belediyeler ve bunlara bağlı birlik, müessese ve işletmelerde ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından verilir." demektedir.

KİK, 2011 yılındaki bir kararında (2011/DK.D-173), belediye şirketlerinin bu tanıma girmediğini ve yasaklama kararını şirketin kendi ihale yetkilisinin vermesi gerektiğini belirtmişti.

Ancak idari yargı (özellikle Danıştay), zamanla "belediye şirketlerinin" de 58. maddedeki "bağlı işletme" kapsamında değerlendirilmesi gerektiği yönünde istikrarlı bir içtihat geliştirdi. Bu durum, belediye şirketlerinin verdiği yasaklama kararlarının "yetki" yönünden iptal edilmesine, Bakanlığın vermesi gereken kararların ise kafa karışıklığına yol açmasına neden oluyordu.

Bu tereddütleri ve uygulama birliği ihtiyacını gören KİK, 16/08/2023 tarihli ve 2023/DK.D-209 sayılı yeni bir düzenleyici karar aldı. Bu kararla;

  1. Eski (2011 tarihli) kararını iptal etti.
  2. Yeni içtihatlara ve Kanun'un amacına uygun olarak, "4734 sayılı Kanuna tabi olan belediye şirketleri tarafından gerçekleştirilen ihaleler" bakımından yasaklama kararının Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından verilmesi gerektiğine karar verdi.

Dava: KİK Yetkisini Aştı İddiası

Davacı bir firma, KİK'in bu yeni düzenleyici kararının iptali istemiyle (Danıştay'da ilk derece sıfatıyla) dava açtı. Davacı, KİK'in kanun koyucu gibi davrandığını, 4734 Md. 58'de açıkça "belediye şirketi" yazmazken KİK'in bu alanı düzenleyerek yetkisini aştığını iddia etti.

Danıştay’ın Değerlendirmesi: KİK Yetkisini Aşmadı, Uygulamayı Yönlendirdi

Danıştay 13. Dairesi, KİK'in bu işleminin hukuka uygun olduğunu belirterek davanın reddine karar verdi:

  1. KİK'in Görevi (Md. 53): 4734 S.K. Md. 53, KİK'e "Bu Kanuna... ilişkin bütün mevzuatı... geliştirmek ve uygulamayı yönlendirmek" görevi vermiştir. KİK'in bu yetkisini "düzenleyici işlemler tesis ederek" kullanacağı da aynı maddede belirtilmiştir.
  2. Tereddütlerin Giderilmesi: Ortada, yargı kararları ile eski KİK kararı arasında bir çelişki ve uygulamada ciddi bir tereddüt vardı.
  3. Yargı Kararlarına Uyum: KİK'in yeni kararı, Danıştay'ın yerleşik içtihadı (müstekar içtihadı) ile uyumludur.
  4. Sonuç: KİK, kanunda olmayan bir kural getirmemiş; kanunun (Md. 58) nasıl uygulanması gerektiğine dair yargı kararlarıyla netleşen ve uygulamada tereddüt yaratan bir konuya, Md. 53'teki "uygulamayı yönlendirme" yetkisi kapsamında açıklık getirmiştir. Bu nedenle işlemde hukuka aykırılık yoktur.

Analizin Sonucu

Bu karar, belediye şirketlerinin (BİT'ler) 4734 sayılı Kanun'a tabi ihalelerinde yasaklama yetkisi konusundaki tüm şüpheleri ortadan kaldırmıştır.

  • İdareler (Belediye Şirketleri) için: İhale sürecinde (Md. 17) veya sözleşme sürecinde (4735 S.K.) bir yasaklama fiili tespit edildiğinde, şirketin (ihale yetkilisi, yönetim kurulu vb.) doğrudan yasaklama kararı vermesi yetki tecavüzü olacaktır. Dosyanın, yasaklama kararı verilmesi talebiyle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'na gönderilmesi zorunludur.
  • İstekliler için: Bir belediye şirketinin ihalesinden, doğrudan o şirketin kararıyla yasaklanmaları halinde, bu işlem "yetki" yönünden hukuka aykırı olacak ve iptal davasına konu edilebilecektir. Yetkili merci sadece Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'dır.