Danıştay'dan Tasarruf Genelgesi (2024/7) İçin Emsal Yorum: "Kontrollük Aracı İşle İlgilidir, İptal Gerekçesi Olamaz!"

17 Mayıs 2024 tarihli 2024/7 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi (Tasarruf Tedbirleri) ve hemen ardından yayımlanan 27/05/2024 tarihli Kamu İhale Kurulu (KİK) kararı (2024/DK.D-91), kamu ihalelerinde "işin konusuyla ilgisi olmayan" araç, makine ve ekipman taleplerini yasaklamış ve sözleşmesi imzalanmamış bu tür ihalelerin iptal edilmesini öngörmüştür. Ancak bu düzenlemenin, yapım işlerinin denetimi için zorunlu olan "kontrollük aracı" taleplerini kapsayıp kapsamadığı büyük bir hukuki belirsizlik yaratmıştı. Danıştay 13. Dairesi'nin 27/02/2025 tarihli E:2024/3392, K:2025/1013 sayılı emsal kararı, bu tartışmaya son noktayı koyarak, kontrollük aracının "işle ilgili" olduğuna ve iptal gerekçesi yapılamayacağına hükmetmiştir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve mevzuat değişikliklerinin yorumlanmasında, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, firmaların hukuki belirsizlikler karşısında mağdur olmasını engeller.

Kararın İlgili Kısmı

"...ihale konusu işle ilgili olup yüklenici tarafından temin edilmemesi durumunda ihaleyi yapan idare tarafından temin edilmesi zorunlu olan bir ihtiyacın, 2024/7 sayılı Genelge kapsamında olduğunun kabul edilmesi halinde, idarenin bu ihtiyaçla ilgili olarak ayrı bir ihale yapması zorunlu olacak ve neticede bu durum kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması amacına aykırılık teşkil edecektir."

Genelge Gerekçesiyle İptal Edilen Kontrollük Aracı Talebi

Bir Karayolları Bölge Müdürlüğü, "Muhtelif Kesimlerde Sanat Yapısı Yapım İşi" ihalesini gerçekleştirmiştir. İhale komisyonu 17/05/2024 tarihinde davacı firmayı en avantajlı teklif olarak belirlemiş ve ihale davacı üzerinde kalmıştır.

Ancak, aynı gün (17/05/2024) Tasarruf Tedbirleri Genelgesi yayımlanmış, 27/05/2024'te ise KİK'in ilgili kararı çıkmıştır. İdare, ihaleyi onaylayıp davacıyı sözleşmeye davet ettikten sonra, 05/06/2024 tarihinde yeni bir komisyon kararı almıştır. Bu kararda, Sözleşme Tasarısı'nın 33.19. maddesindeki "1 adet sürücülü binek araç (kontrollük işlerinde kullanılmak üzere)" talebinin, KİK'in 2024/DK.D-91 sayılı kararına aykırı olduğu ve zeyilname yapma imkanı da kalmadığı gerekçesiyle ihalenin iptaline karar vermiştir.

İdare Mahkemesi: "KİK Kararına Uymak Zorunludur, İptal Hukuka Uygun"

Davacı, bu iptal işlemine karşı dava açmıştır. İlk Derece Mahkemesi, davayı reddetmiştir. Mahkeme, idarenin KİK'in 2024/DK.D-91 sayılı kararına (Genelge'ye aykırı, sözleşmesi imzalanmamış ihaleler iptal edilir) istinaden ve tasarruf tedbirleri kapsamında ihaleyi iptal etmesinde hukuka aykırılık bulmamıştır.

Danıştay: "Kontrollük Aracı 'İşle İlgisiz' Değil, 'Zorunlu' Bir İhtiyaçtır"

Davacının temyizi üzerine Danıştay 13. Dairesi, İdare Mahkemesi kararını bozmuş ve idarenin "ihaleyi iptal" işlemini doğrudan iptal etmiştir. Bu emsal niteliğindeki kararın gerekçesi şöyledir:

  1. Genelge'nin Amacı Nedir?: Genelge ve KİK kararının amacı, bütçeden gereksiz harcama yapılmasının önüne geçmek ve "alım ya da yapım konusuyla ilgisi olmayan" (örneğin makam hizmetleri, idarenin rutin işleri için araç, bilgisayar vb.) talepleri engellemektir.
  2. Kritik Kriter: "İşle İlgili Olma": Bir talebin Genelge kapsamında olup olmadığına karar verirken, o talebin "ihale konusu işle ilgili olup olmadığına" bakılmalıdır.
  3. YİGŞ (Yapım İşleri Genel Şartnamesi) Dayanağı: YİGŞ'in ilgili maddeleri (16, 27, 39), yapım işinin denetimi için idarenin "kontrol teşkilatına" şantiyede yer, personel ve gerekli araçların sağlanmasını zaten düzenlemektedir. Bu, yapım işlerinin doğası gereği bir ihtiyaçtır.
  4. Somut Olayın Değerlendirmesi: Tasarıda istenen araç, açıkça "kontrollük işlerinde kullanılmak üzere" talep edilmiştir. İşin "Muhtelif Kesimlerde" (geniş bir coğrafyada) yapılıyor olması ve araca "günde ortalama 350 km" limit konulması, bu aracın işin denetimi için zorunlu olduğunu ve işle doğrudan ilgili olduğunu göstermektedir.
  5. Genelge'nin Tasarruf Amacına Aykırılık Yorumu: Danıştay, çok önemli bir tespitle, eğer bu zorunlu kontrollük aracı yükleniciden istenmeseydi, idarenin bu denetimi yapabilmek için ayrı bir araç kiralama ihalesi yapmak zorunda kalacağını belirtmiştir. Bu durum, kamu kaynaklarının verimsiz kullanılmasına yol açacak ve Genelge'nin "tasarruf" ve "verimlilik" amacına aykırı düşecektir.
  6. Sonuç: Sözleşme tasarısındaki kontrollük aracı talebi, 2024/7 sayılı Genelge'ye aykırı değildir. Bu nedenle, Genelge'ye dayanılarak tesis edilen ihalenin iptali işlemi hukuka aykırıdır.

Analizin Sonucu

Danıştay'ın bu kararı, 2024/7 sayılı Tasarruf Genelgesi'nin uygulanmasına ilişkin belirsizliği gidermiş ve idarelerin keyfi iptal kararlarının önünü kesmiştir:

  • İdareler İçin: İdareler, Tasarruf Genelgesi'ni "battaniye" bir iptal gerekçesi olarak kullanamaz. İptal kararı vermeden önce, talep edilen aracın (veya ekipmanın) "işin konusuyla ilgisiz" mi, yoksa YİGŞ kapsamında "işin denetimi için zorunlu" mu olduğunu somut olarak değerlendirmek zorundadır.
  • Kontrollük Araçları Genelge Kapsamında Değildir: İşin denetimi (kontrollük) için istenen, şantiyede kullanılacak ve işle doğrudan ilgili olan araçlar, "işle ilgisiz" olarak nitelendirilemez ve Genelge'ye dayanılarak iptal gerekçesi yapılamaz.
  • Kaynakların Verimli Kullanımı: Asıl tasarruf, zorunlu bir ihtiyacı mevcut ihale bünyesinde (maliyeti teklif fiyata dahil ederek) karşılamaktır; o ihtiyaç için ayrı bir ihale süreci başlatmak değildir.