İdare Şartnamede "0 Km Araç" veya "İstanbul Plakası" İsteyebilir mi? KİK'ten 4 İptal Gerekçesi

Araç kiralama ihalelerinde idarelerin, hizmet kalitesini artırma veya standardizasyon sağlama amacıyla şartnamelere eklediği teknik kriterler, 4734 sayılı Kanun'un rekabet ve fırsat eşitliği ilkeleriyle sıkça çatışmaktadır. Özellikle "sıfır kilometre araç" zorunluluğu, "belirli bir il plakası" şartı veya "marka/model tarifi" niteliğindeki net teknik ölçüler, ihalelerin iptaline yol açan başlıca hatalardır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, rekabeti kısıtlayan bu tür şartnamelere karşı haklarınızı korumanıza yardımcı olur. Kamu İhale Kurulu'nun (KİK) 29.01.2025 tarihli ve 2025/UH.II-367 sayılı kararı, bu hatalı düzenlemeleri tespit ederek ihaleyi iptal etmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"...söz konusu araçlara getirilen 2024 model yılı ve 0 km olma koşulunun idarenin kendisine tanınan takdir yetkisi kapsamında değerlendirilebilmesinin mümkün olmadığı anlaşılmış olup... ihaleye katılımı kısıtlayıcı nitelikte olduğu ve rekabeti engellediği... kiralanacak araçların tamamının 34 plaka numaralı olması kriterinin, başka il plaka numarasına tescilli araçların... dezavantajlı konuma düşeceği... Bu itibarla şikâyete konu edilen düzenlemenin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 5'inci maddesine aykırılık teşkil ettiği... 5. tip ticari araca ait özelliklerde örneğin genişlik 1832 mm, silindir hacmi 1598 cc olarak, 6. Tip aracın özelliklerinde silindir hacminin 2393 cc, beygir gücünün 150 HP... net düzenlemelerin... rekabet ilkesine aykırı nitelikte olduğu... şoförsüz araç kiralama işinde... şoförlerin idare personeli olması hususu dikkate alındığında... idarenin personelinin kusurundan doğacak zararların da yüklenicinin sorumluluğu kapsamına alındığı anlaşılmış olup, başvuru sahibinin iddiasının yerinde olduğu..."

Olayın Arka Planı: Araç Kiralama Şartnamesine Kapsamlı İtiraz

Bir Tesis Yönetim Hizmetleri A.Ş. (idare), 24 ay süreli 61 adet "Şoförsüz Binek Araç Kiralama" işi için ihaleye çıkar. Bir istekli firma, ihale dokümanında yer alan çok sayıda maddenin (10 ayrı iddia) mevzuata aykırı olduğunu belirterek idareye başvurur, idarenin süresinde karar almaması üzerine KİK'e itirazen şikayette bulunur. KİK, firmanın 10 iddiasından 4 tanesini ihalenin iptalini gerektirecek nitelikte bularak haklı görmüştür.

KİK'in Tespit Ettiği 4 Kritik Hukuka Aykırılık

  1. "0 Km ve 2024 Model" Şartı Tasarruf Tedbirlerine Aykırı (İddia 6):

Teknik Şartname, 61 aracın tamamının "en az 2024 model ve sıfır km" olmasını zorunlu kılmıştır. KİK, bu düzenlemenin "Tasarruf Tedbirleri" konulu 2024/7 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi'ne aykırı olduğunu tespit etmiştir. İlgili genelge, "model yılı yeni olmayan araçlara öncelik verilecektir" hükmünü amirdir. Bu şartın hem maliyetleri artıracağı hem de ihaleye katılımı kısıtlayacağı değerlendirilmiştir.

  1. "34 (İstanbul) Plakası" Zorunluluğu Rekabeti Engelliyor (İddia 9):

Şartname, tüm araçların "34 (İstanbul) plakalı olacaktır" şartını koşmuştur. KİK, bu düzenlemenin İstanbul dışında yerleşik firmaları ve farklı illerde tescilli araç filosuna sahip olanları dezavantajlı konuma düşürdüğünü, İstanbul'a şube nakli veya plaka değişikliği gibi ek maliyetler ve zorunluluklar getireceğini belirterek 4734 S.K. Md. 5'teki (Rekabet ve Eşit Muamele) ilkesine aykırı bulmuştur.

  1. "Sürücü Hatasına Bakılmaksızın" Hasar Sorumluluğu Hukuksuz (İddia 10):

İhale "şoförsüz" araç kiralama işidir, yani araçları idarenin kendi personeli kullanacaktır. Buna rağmen şartname, 30.000 TL'ye kadar olan hasarların "sürücü hatasına bakılmaksızın" yüklenici tarafından karşılanacağını düzenlemiştir. KİK, bu maddenin "idarenin personelinin kusurundan doğacak zararların da yüklenicinin sorumluluğu kapsamına alındığı" anlamına geldiğini, bunun da hukuka aykırı olduğunu tespit etmiştir.

  1. Araç Özelliklerinde "Net Ölçüler" Marka ve Model Tarif Ediyor (İddia 7):

İdare, 5. ve 6. tip araçlar için "en az" veya "aralık" belirtmek yerine, "Genişlik (mm) 1832", "Silindir hacmi (cc) 1598", "Silindir Hacmi 2393 cc", "Beygir Gücü 150 HP", "Uzunluk 5325 mm" gibi net ve spesifik ölçüler belirlemiştir. KİK, bu net tanımlamaların 4734 S.K. Md. 12'ye aykırı olarak belirli bir marka/modeli tarif ettiğine ve rekabeti engellediğine karar vermiştir.

Analizin Sonucu

  • İdareler İçin: Teknik şartnamelerde "0 km" veya "son model" araç şartı, Tasarruf Tedbirleri Genelgesi yürürlükte olduğu sürece ihalenin iptal sebebidir. Araç özellikleri, "en az", "en fazla" veya "aralık" şeklinde tanımlanmalı, net ölçüler verilerek marka tarifi yapılmamalıdır.
  • Plaka Şartı: Belirli bir il plakası (örn: 34 Plaka) zorunluluğu getirmek, rekabeti kısıtlayıcı bir düzenlemedir ve 4734 S.K. 5'e aykırıdır.
  • Şoförsüz Kiralamada Sorumluluk: Şoförsüz (personelsiz) araç kiralama işlerinde, aracı kullanan idare personelinin kusurundan kaynaklanan zararların yükleniciye yükletilmesi hukuken mümkün değildir.