Yargıtay'dan Yüklenicilere YİGŞ 39 Uyarısı: Hakedişteki "İtiraz Kaydı" Neden Yetersiz Sayıldı?

Kamu yapım işlerinde yüklenicilerin en sık karşılaştığı sorunlardan biri, idarelerin hakedişlerden yaptığı gecikme cezası veya teknik eksiklik kesintileridir. Yüklenicilerin bu kesintilere karşı dava açma hakkı, hakedişi imzalarken koyduğu "ihtirazi kaydın" şekil şartlarına tabidir. Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin (YİGŞ) 39. maddesinde düzenlenen bu usulün Yargıtay tarafından nasıl yorumlandığı, binlerce davanın kaderini doğrudan etkilemektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, usuli hatalar nedeniyle dava haklarınızı kaybetmenizi önleyecektir. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi’nin 06.03.2025 tarihli ve E:2023/3775, K:2025/894 sayılı oy çokluğu ile aldığı karar, bu şekil şartının ne kadar katı yorumlandığını göstermektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"...yüklenicinin geçici hakedişlere itirazı olduğu takdirde karşı görüşlerinin neler olduğunu ve dayandığı gerekçeleri idareye vereceği ve bir örneğini de hakediş raporuna ekleyeceği dilekçesinde açıklayacağı ve hakediş raporunu "idareye verilen ...... tarihli dilekçemde yazılı ihtirazi kayıtla" cümlesini yazarak imzalayacağı... aksi takdirde ara hakedişleri olduğu gibi kabul etmiş sayılacağı... davacı tarafından hakedişlere konulan ihtirazi kayıtların Yapım İşleri Genel Şartnamesinin yukarıda belirtilen 39. ve 40. maddelerinde belirtilen usule uygun olduğundan bahsedilemez. Davanın bu nedenle reddine karar verilmesi gerekirken, yanılgılı gerekçe ile kabulü doğru olmamış..."

İdare Kütüphane İşinde Gecikme Cezası Kesti

Davacı yüklenici, Gümüşhane Üniversitesi ile "Merkezi Kütüphane ve Kongre Merkezi Binası" yapım işi için sözleşme imzalamıştır. İşin yürütülmesi sırasında yüklenici, kış koşulları ve proje değişiklikleri gibi nedenlerle süre uzatımı talep etmiş, ancak idare bu talepleri kabul etmeyerek işin geciktiği gerekçesiyle yüklenicinin 15, 16, 17 ve 18 no.lu hakedişlerinden toplam 1.102.342,20 TL gecikme cezası kesintisi yapmıştır.

Yerel Mahkeme İtirazı Yeterli Buldu

Yüklenici, kesinti yapılan hakedişleri imzalarken üzerine “bütün dava ve alacaklarım saklı kalmak kaydı ile kesilen gecikme cezasına itiraz kaydı ile imzalıyorum” şeklinde şerh düşmüştür. Yüklenicinin bu kesintilerin iadesi için açtığı davada, İlk Derece Mahkemesi (Yargıtay bozmasından sonra), bu ihtirazi kaydın YİGŞ 39 ve 40. maddeler uyarınca yeterli ve usule uygun olduğuna kanaat getirerek davanın kabulüne karar vermiştir.

Yargıtay Analizi: "YİGŞ 39 Bir Delil Sözleşmesidir ve Usul Esastır"

Davalı idarenin temyizi üzerine dosyayı inceleyen Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, İlk Derece Mahkemesi'nin kararını oy çokluğu ile bozmuştur. Çoğunluk görüşünün gerekçesi şu şekildedir:

  1. YİGŞ Bir Delil Sözleşmesidir: Sözleşmenin eki olan YİGŞ'nin 39. ve 40. maddeleri, HMK 193/1 uyarınca taraflar arasında bağlayıcı bir "delil sözleşmesi" niteliğindedir ve mahkemelerce re'sen (kendiliğinden) dikkate alınmalıdır.
  2. İtirazın Usulü Net Olarak Belirlenmiştir: YİGŞ 39. madde, itirazın nasıl yapılacağını net bir şekilde tanımlamıştır. Buna göre yüklenici;
    • İdareye hitaben itirazlarının gerekçelerini açıklayan ayrı bir dilekçe vermelidir.
    • Hakediş raporunu imzalarken, "idareye verilen ...... tarihli dilekçemde yazılı ihtirazi kayıtla" cümlesini yazarak, o dilekçeye atıf yapmalıdır.
  3. Genel Şerh Yetersizdir: Davacının yaptığı gibi genel geçer "itiraz kaydıyla" veya "dava hakkım saklıdır" şeklinde düşülen şerhler, YİGŞ 39'daki bu özel usul şartını karşılamamaktadır.
  4. Sonuç: Hak Kaybı: Bu usule uymayan yüklenici, hakedişleri "olduğu gibi kabul etmiş sayılır" ve o hakedişteki kesintilere karşı dava açma hakkını kaybeder. Bu nedenle davanın esasa girilmeden reddedilmesi gerekirdi.

Analizin Sonucu

  1. Yükleniciler İçin Kritik Uyarı: Bu Yargıtay kararı (çoğunluk görüşü), hakediş kesintilerine itiraz ederken sadece hakediş üzerine şerh düşmenin yeterli olmadığını, YİGŞ 39'daki çift aşamalı (dilekçe + dilekçeye atıflı şerh) usule uyulmasının zorunlu olduğunu göstermektedir. Aksi takdirde dava hakkı usulden kaybedilmektedir.
  2. Delil Sözleşmesinin Katı Yorumu: Yargıtay, YİGŞ 39'u katı bir "delil sözleşmesi" olarak yorumlamakta ve hak arama özgürlüğünden ziyade şekil şartına üstünlük tanımaktadır.
  3. Karşı Oy ve Danıştay İptal Kararı: Bu karar oy çokluğu ile alınmıştır. Karşı oy yazısında ise, YİGŞ 39. maddesinin kendisinin Anayasa'nın 36. maddesindeki "hak arama özgürlüğüne", AİHS 6. maddedeki "silahların eşitliği" ilkesine ve HMK 193/2'ye (ispat hakkını imkansız kılan sözleşmeler geçersizdir) aykırı olduğu savunulmuştur.

Hukuki Çelişki: Karşı oyda ayrıca, bu maddenin Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından (Yürütmeyi Durdurma ve devamında İptal kararı ile) "yüklenici aleyhine alacak hakkını kısıtlayıcı nitelikte" olduğu için hukuka aykırı bulunduğu belirtilmiştir. Bu durum, aynı konuda Yargıtay ve Danıştay arasında ciddi bir içtihat farkı olduğunu ve hukuki belirsizliğin sürdüğünü göstermektedir.