Kamu idareleri, hizmet alımı ihalelerinde, işin niteliğine uygun olarak çalıştırılacak personelin sayısı ve nitelikleri hakkında teknik şartnamelerde düzenleme yapma yetkisine sahiptir. Ancak bu yetki, temel hukuk normları ve kamu ihale mevzuatının temel ilkeleriyle sınırlıdır. Özellikle, personelin yaşı, cinsiyeti gibi kişisel özelliklerine ilişkin getirilecek kısıtlamaların, işin doğası gereği zorunlu ve objektif bir gerekçeye dayanması gerekir. Aksi takdirde, bu tür düzenlemeler hem çalışma hakkına bir müdahale hem de rekabeti kısıtlayıcı bir unsur olarak değerlendirilebilir. İhale, sözleşme ve hakediş süreçlerinde bu tür hukuka aykırı düzenlemelerin tespiti ve itiraz edilmesi, adil bir ihale ortamının sağlanması için önemlidir. Yaka Danışmanlık, ihale dokümanlarında yer alan bu gibi hukuki riskleri analiz ederek firmaların haklarını korumalarına yardımcı olmaktadır. Kamu İhale Kurulunun 02.07.2025 tarihli ve 2025/UH.II-1426 sayılı kararı, objektif bir gerekçe olmaksızın personele üst yaş sınırı getirmenin sonuçlarını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Teknik Şartnamede Belirlenen Üst Yaş Sınırı

İncelemeye konu olan 24 ay süreli yemek hizmet alımı ihalesinin teknik şartnamesinde, çalıştırılacak tüm personel için (diyetisyen, aşçı, garson, bulaşıkçı vb.) "18-60 yaş aralığında olacak" şeklinde bir düzenlemeye yer verilmiştir. Bir istekli, bu düzenlemenin İş Kanunu'na ve kamu ihale mevzuatına aykırı olduğunu, ihaleye katılımı daralttığını iddia ederek şikayet başvurusunda bulunmuştur.

Yaş Sınırının Eşit Davranma İlkesi ve Rekabet Açısından Değerlendirilmesi

Kamu İhale Kurulu, başvuruyu değerlendirirken konuyu iki temel eksende incelemiştir:

  1. İş Hukuku ve Eşit Davranma İlkesi: 4857 sayılı İş Kanunu'nun 5. maddesi, iş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasal düşünce ve "benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamayacağını" emreder. Yaş da bu "benzeri sebepler" kapsamında değerlendirilen bir ayrımcılık nedenidir. İş mevzuatı, belirli tehlikeli veya ağır işler için veya çocuk ve genç işçilerin korunması amacıyla alt yaş sınırları veya bazı kısıtlamalar getirse de, bir işçinin çalışmasına yönelik genel bir üst yaş sınırı öngörmemektedir. Kurul, bir işte üst yaş sınırı getirilebilmesi için, işin niteliğinin özel bir bedensel güç, sağlık durumu veya çeviklik gerektirmesi gibi objektif ve haklı bir nedenin bulunması gerektiğini kabul etmektedir.
  2. Kamu İhale Hukuku ve Rekabet İlkesi: 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, idarelerin yapacakları ihalelerde rekabeti ve eşit muameleyi sağlamakla sorumlu olduğunu belirtir. Teknik şartnamede getirilen bir kural, potansiyel yüklenicilerin istihdam edebileceği personel havuzunu daraltıyorsa, bu durum dolaylı olarak ihaleye katılabilecek firma sayısını da azaltır. 60 yaş üstü deneyimli bir aşçıyı veya diyetisyeni istihdam etme imkanını ortadan kaldıran bir düzenleme, isteklilerin organizasyon kurma serbestisini kısıtlar ve rekabeti olumsuz etkiler.

Kurulun İptal Kararı ve Gerekçesi

Kurul, yaptığı değerlendirmede, ihale konusu işin "yemek pişirme, dağıtım ve sonrası hizmetler" olduğunu, bu işin doğası gereği personelin tümü için 60 yaş gibi bir üst sınırı zorunlu kılacak özel bir bedensel yeterlilik, sağlık durumu veya tehlike unsuru barındırmadığını tespit etmiştir. İdarenin bu yönde somut bir gerekçe sunamamış olması, getirilen kısıtlamanın keyfi ve ölçüsüz olduğu sonucunu doğurmuştur.

Bu nedenle Kurul, teknik şartnamedeki bu düzenlemenin hem İş Kanunu'nun eşit davranma ilkesine hem de 4734 sayılı Kanun'un rekabet ve ihtiyaçların uygun şartlarla karşılanması ilkelerine aykırı olduğuna hükmetmiştir. Bu aykırılığın, tekliflerin hazırlanmasını temelden etkileyen ve düzeltici bir işlemle giderilemeyecek nitelikte bir hata olması nedeniyle, ihalenin iptaline karar verilmiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, idarelerin personel niteliklerine ilişkin düzenleme yaparken uymaları gereken sınırları çizmesi açısından önemlidir.

İdareler açısından: Teknik şartnamelerde personele ilişkin nitelik belirlerken, bu niteliklerin işin gerekleriyle doğrudan ve objektif bir ilişkisi olmalıdır. Özellikle yaş, cinsiyet gibi ayrımcılık riski taşıyan konularda kısıtlama getirmekten kaçınılmalıdır. Eğer işin doğası (örneğin, ağır fiziki güç gerektiren bir iş) belirli bir yaş grubunu zorunlu kılıyorsa, bu durumun gerekçesi teknik şartnamede somut ve ikna edici bir şekilde açıklanmalıdır. Aksi takdirde, bu tür keyfi sınırlamalar ihalenin iptaliyle sonuçlanacaktır.

İstekliler açısından: İhale dokümanlarını incelerken, personele ilişkin bu türden hukuka aykırı veya rekabeti kısıtlayıcı şartlara karşı dikkatli olmalıdırlar. Bu kararda olduğu gibi, işin niteliğiyle bağdaşmayan bir yaş sınırı tespiti, ihale tarihinden önce yapılacak bir şikayet başvurusuyla ihalenin iptalini veya dokümanın düzeltilmesini sağlayabilir. Bu, hem adil bir rekabet ortamı yaratır hem de firmaların istihdam politikalarına yönelik haksız müdahalelerin önüne geçer.