İhale Konusu İşin Kapsamının Belirlenmesinde "Doğal Bağlantı" İlkesi

Kamu ihalelerinin temel amaçlarından biri, idarelerin ihtiyaç duyduğu mal, hizmet veya yapım işlerini, rekabeti ve kaynakların verimli kullanımını sağlayarak temin etmektir. Bu ilkenin hayata geçirilmesinde en önemli adımlardan biri, ihale konusunun doğru ve net bir şekilde tanımlanmasıdır. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve ilgili mevzuat, farklı nitelikteki alımların tek bir ihale altında birleştirilmesini kısıtlar. Alımların birleştirilebilmesi için aralarında "kabul edilebilir doğal bir bağlantı" olması şartı aranır. Kamu İhale Kurulunun 10.09.2025 tarihli ve 2025/UH.I-1926 sayılı kararı, bir hizmet alımı ihalesine konuyla ilgisiz yapım işlerinin dahil edilmesinin bu ilkeyi nasıl ihlal ettiğini ve ihalenin iptaline yol açtığını gösteren didaktik bir örnektir.

Uyuşmazlık Konusu: Yemek İhalesine Eklenen Tadilat İşleri

Bir üniversite hastanesi, "1 Yıllık Taşımalı Yemek Hizmet Alımı" için ihaleye çıkmıştır. İhalenin konusu, yemeklerin yüklenicinin kendi mutfağında hazırlanıp hastaneye getirilmesi, dağıtılması ve sonrası temizlik hizmetlerini kapsamaktadır. Ancak Teknik Şartname'nin "Genel Hükümler" bölümüne, yüklenicinin sözleşme imzalandıktan sonra bir ay içinde hastaneye ait A ve C bloklarındaki bulaşıkhane bölümlerinin zemin fayanslarını kaymaz fayans ile yenilemesi ve A bloktaki mazgalları değiştirmesi gerektiğine dair maddeler eklenmiştir.

İhaleye katılmak isteyen bir firma, bu tadilat işlerinin, ana hizmet konusu olan "taşımalı yemek hizmet alımı" ile hiçbir doğal bağlantısı olmadığını, yapım işi niteliğinde olduğunu ve bu durumun mevzuata aykırı olduğunu belirterek Kurula itirazen şikayet başvurusunda bulunmuştur. Başvurucu ayrıca, yüklenicinin kusuru olmaksızın bozulan idare demirbaşlarının yenilenme maliyetinin de yükleniciye yüklenemeyeceğini iddia etmiştir.

Kurulun Değerlendirmesi: Farklı Nitelikteki İşler Birleştirilemez

Kamu İhale Kurulu, yaptığı incelemede başvurucunun iddialarını haklı bulmuştur. Kurul, ihalenin konusunun, yemeklerin yüklenicinin kendi mutfağında hazırlanarak idareye teslim edilmesini içeren bir hizmet alımı olduğunu vurgulamıştır. Dolayısıyla, yemek hazırlama hizmeti dışında kalan ve idareye ait mekânlarda gerçekleştirilecek olan fayans döşeme ve mazgal değiştirme gibi işlerin, alım konusu hizmetten tamamen farklı nitelikte birer "yapım işi" olduğunu tespit etmiştir.

Kurul, bu iki farklı iş türü (hizmet alımı ve yapım işi) arasında kabul edilebilir doğal bir bağlantı bulunmadığına dikkat çekmiştir. Bu tür bir birleştirme, hem farklı uzmanlık alanlarındaki firmaların ihaleye katılımını engelleyerek rekabeti daraltmakta hem de kaynakların verimli kullanımını zedelemektedir. Bir yemek firmasının aynı zamanda inşaat ve tadilat işi yapma kapasitesine sahip olması beklenemez. Bu durum, ihaleyi belirli firmalara yönlendirme riski taşır ve 4734 sayılı Kanun'un temel ilkelerine aykırılık teşkil eder. Kurul, bu gerekçeyle ihalenin iptal edilmesi gerektiğine karar vermiştir.

Kurul ayrıca, yüklenicinin kusuru olmaksızın eskiyen veya arızalanan idareye ait demirbaşların tamir veya yenilenme maliyetinin yükleniciye yüklenmesinin de öngörülemez bir maliyet doğuracağını ve bu durumun da mevzuata aykırı olduğunu belirterek başvurucunun bu yöndeki iddiasını da yerinde bulmuştur.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, idarelerin ihale dokümanı hazırlarken alım konusu işin kapsamını doğru belirlemesinin ne kadar kritik olduğunu göstermektedir.

  • İdareler İçin Çıkarımlar: İdareler, ihtiyaçlarını belirlerken farklı nitelikteki (mal, hizmet, yapım) işleri birbirinden ayırmalıdır. Bir alım konusuyla doğrudan ve doğal bir bağlantısı olmayan işler, ayrı bir ihale konusu olarak ele alınmalıdır. "Hazır ihaleye çıkmışken bu işi de aradan çıkaralım" mantığı, ihalenin iptaline yol açabilecek ciddi bir hukuki risktir. Ayrıca, sözleşme süresince yüklenicinin kusurundan kaynaklanmayan maliyetlerin (örneğin, normal yıpranma sonucu bozulan demirbaşların yenilenmesi) yükleniciye yüklenmesi, hukuki belirlilik ilkesine aykırıdır ve bu tür düzenlemelerden kaçınılmalıdır.
  • İstekliler İçin Çıkarımlar: İstekliler, ihale dokümanını incelerken, ana hizmet konusuyla ilgisiz ve farklı bir uzmanlık gerektiren işlerin talep edilip edilmediğini dikkatle kontrol etmelidir. Bu tür bir durumla karşılaştıklarında, rekabetin kısıtlandığı ve mevzuata aykırılık olduğu gerekçesiyle süresi içinde şikayet yoluna başvurabilirler. Bu karar, isteklilerin bu tür usulsüzlüklere karşı haklarını aradıklarında sonuç alabileceklerinin bir göstergesidir.