İdarelerin İhaleyi İptal Etme Takdir Yetkisinin Sınırları

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, idarelere "verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etme" konusunda bir serbesti tanımaktadır. Ancak bu serbesti, mutlak ve sınırsız bir takdir yetkisi anlamına gelmemektedir. İdarelerin bu yetkiyi kullanırken, Kanun'un temel ilkeleri olan saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, kamu yararı ve kaynakların verimli kullanılması gibi ilkelere uygun hareket etmesi zorunludur. Kamu İhale Kurulunun 10.09.2025 tarihli ve 2025/UD.II-1903 sayılı kararı, özellikle teknik ve mali puanlamanın birlikte değerlendirildiği danışmanlık ihalelerinde, ortaya çıkan sonucun kamu yararına hizmet etmediği kanaatine varan idarenin ihaleyi iptal etme kararının hukuka uygunluğunu ele alması bakımından aydınlatıcıdır.

Karara Konu Olay: Düşük Puan Farkına Karşılık Yüksek Fiyat Farkı

Bir kamu kurumu, büyük bir kampüs inşaatına yönelik proje ve yapım kontrollüğü danışmanlık hizmeti almak için belli istekliler arasında ihale düzenlemiştir. İdari şartnamede, ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesinde teknik puanın ağırlık katsayısı %80, mali puanın ağırlık katsayısı ise %20 olarak belirlenmiştir.

Değerlendirme sonucunda, en yüksek toplam puana sahip istekli 91,49 puan alırken, ikinci en yüksek puana sahip istekli 91,47 puan almıştır. Aradaki toplam puan farkı sadece 0,02 olmasına rağmen, bu iki isteklinin mali teklifleri arasında yaklaşık 40,7 milyon TL gibi devasa bir fark bulunmaktadır. Yüksek puanlı isteklinin teklifi yaklaşık 95,7 milyon TL iken, ikinci isteklinin teklifi yaklaşık 55 milyon TL'dir.

İdare, bu durumu "kaynakların verimli kullanılması" ve "kamu yararı" ilkelerine aykırı bularak ihaleyi iptal etmiştir. İptal gerekçesinde, teknik puan ağırlığının yüksek olmasının bu sonuca yol açtığı belirtilmiş ve yeni yapılacak ihalede teknik puan ağırlığının %70'e, mali puan ağırlığının ise %30'a çekileceği ifade edilmiştir. İhalenin iptaline karar verilen istekli ise, değerlendirmede esas olanın toplam puan olduğunu ve idarenin ihale sonuçlandıktan sonra kendi belirlediği katsayıları sorgulamasının hukuka aykırı olduğunu ileri sürerek Kurula başvurmuştur.

Kurulun Değerlendirmesi: İptal Kararı Kamu Yararına Uygundur

Kamu İhale Kurulu, yaptığı incelemede idarenin iptal kararını hukuka uygun bulmuş ve itirazen şikayet başvurusunu reddetmiştir. Kurul, idarelerin ihaleyi iptal konusunda takdir yetkisi olduğunu ancak bu yetkinin kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun şekilde kullanılması gerektiğini belirtmiştir.

Somut olayda, en yüksek puanlı iki teklif arasındaki toplam puan farkının (0,02 puan) neredeyse anlamsız düzeyde küçük olmasına karşın, mali teklifler arasındaki 40,7 milyon TL'lik farkın kamu kaynaklarının verimli kullanılmaması riskini doğurduğu açıktır. İdare, bu fahiş fiyat farkını göz önünde bulundurarak ihaleyi iptal etmekle, takdir yetkisini "ihtiyaçların uygun şartlarla karşılanması" ve "kaynakların verimli kullanılması" ilkeleri doğrultusunda kullanmıştır.

Kurul ayrıca, idarenin iptal gerekçesinde teknik ve mali puan ağırlık katsayılarının revize edileceğini belirtmesini de olumlu karşılamıştır. Bu durum, idarenin mevcut doküman düzenlemelerinin ihtiyacını verimli bir şekilde karşılamaya elverişli bir sonuç doğurmadığını fark ettiğini ve bu sorunu gidermek için adım attığını göstermektedir. Dolayısıyla idarenin, takdir yetkisi kapsamında yeni bir ihalede bu katsayıları revize etmesi de mümkündür.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, idarelerin iptal yetkisinin sınırları ve danışmanlık ihalelerinde ağırlık katsayılarının önemi hakkında önemli dersler içermektedir.

  • İdareler İçin Çıkarımlar: İdareler, ihaleyi iptal etme yetkisini keyfi olarak değil, somut ve makul gerekçelere dayandırarak kullanmalıdır. Özellikle danışmanlık gibi teknik kalitenin önemli olduğu ihalelerde, teknik ve mali puan ağırlık katsayılarını belirlerken dengeli bir yaklaşım sergilemelidirler. Çok yüksek bir teknik puan ağırlığı, bu kararda olduğu gibi, maliyet etkinliğinden uzaklaşılmasına ve kamu kaynaklarının verimsiz kullanılmasına yol açabilir. Bir ihale sonucunda orantısız bir durum ortaya çıktığında, idareler kamu yararını gözeterek ihaleyi iptal etme ve dokümanı revize ederek yeniden ihaleye çıkma hakkına sahiptir.
  • İstekliler İçin Çıkarımlar: İstekliler, danışmanlık ihalelerinde sadece teknik yeterliklerine odaklanmamalı, aynı zamanda mali tekliflerinin de rekabetçi olmasını sağlamalıdır. İhalenin iptali, idareler için bir hak olduğundan, en yüksek puanı almanın her zaman sözleşme imzalanacağı anlamına gelmediğini bilmelidirler. İdare, ortaya çıkan sonucun kamu yararına olmadığına kanaat getirirse, en yüksek puanlı teklif sahibinin tüm hak iddialarına rağmen ihaleyi iptal edebilir. Bu durum, ihale sürecinin doğasında var olan bir risktir.