İhalenin "Mutfağında" Bulunanlar İhaleye Girebilir mi? Emsal Çıkar Çatışması Kararı

Kamu ihalelerinde rekabetin ve eşit muamelenin sağlanması, ihale sürecine katılan tarafların rollerinin net bir şekilde ayrılmasına bağlıdır. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 11. maddesi, bu ayrımı korumak için "ihaleye katılamayacak olanlar" arasında "ihale konusu işin danışmanlık hizmetlerini yapan yüklenicileri" de sayar. Bu kural, ihalenin teknik şartnamesini veya fizibilitesini hazırlayan bir firmanın, bu bilgilere dayanarak yapım işi ihalesinde kendine avantaj sağlamasını ve potansiyel çıkar çatışmasını engellemeyi amaçlar. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, ihaleye katılım yasakları gibi kritik konularda hukuki risklerinizi en aza indirir. Kamu İhale Kurulu'nun (KİK) 29.01.2025 tarihli ve 2025/UY.II-369 sayılı kararı, bu yasağın sınırlarını net bir şekilde çizmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"...2023/929988 İKN'li "Çanakkale Belediyesi Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Arıtılmış Atıksularının Sulamada Kullanımına Yönelik Fizibilite Raporunun Hazırlanması İşi" ihalesine ait Teknik Şartname'de "...fizibilite raporlarının Merkez İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi ve Güzelyalı Dardanos (İFAS) İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi için hazırlanmasıdır:" düzenlemesinin yer aldığı dolayısıyla söz konusu danışmanlık hizmeti alımı kapsamında ihale konusu "Güzelyalı-Dardanos... Yeniden Kullanım Tesisinin Yapım İşi" ne ilişkin fizibilite çalışması yapılacağının açıkça anlaşıldığı... ihale konusu yapım işinin... başvuru sahibi ... tarafından hazırlanarak... onaylanmış fizibilite raporunun gerekliliklerine uyulacak şekilde yapılacağı... İşbu tespitler çerçevesinde ihale konusu işin danışmanlık hizmet niteliğindeki ... ihalesinin yüklenicisi olan başvuru sahibinin 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu'nun "İhaleye katılamayacak olanlar" başlıklı 11'nci maddesi uyarınca danışmanlık hizmetini yaptığı işin ihalesine katılamayacağı yönünde yapılan idare değerlendirmesinde... mevzuata aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır."

Olayın Arka Planı: Fizibilite Raporunu Hazırlayan Firma Yapım İşine Teklif Verdi

Bir belediye idaresi, "Atıksu Arıtma Tesisinde Arıtılmış Atıksuların Yeniden Kullanım Tesisinin Yapım İşi" (Yapım İşi) için ihaleye çıkar. Başvuru sahibi firma, bu ihaleye teklif verir. Ancak idare, firmanın teklifini değerlendirme dışı bırakır. Gerekçe olarak, firmanın daha önce idarenin "Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Arıtılmış Atıksularının Sulamada Kullanımına Yönelik Fizibilite Raporunun Hazırlanması İşi" (Danışmanlık İşi) ihalesini kazandığını ve mevcut yapım işinin, firmanın bizzat hazırladığı bu fizibilite raporuna dayandığını belirtir. İdare, 4734 sayılı Kanun'un 11. maddesi uyarınca firmanın ihaleye katılımının yasak olduğunu tespit ederek, firmanın geçici teminatının gelir kaydedilmesi ve hakkında ihalelerden yasaklama işlemi başlatılması için ilgili mercilere bildirimde bulunur.

Firmanın Savunması: "İki İş Birbirinden Farklı"

Firma, KİK'e yaptığı başvuruda iki işin farklı olduğunu iddia eder. Danışmanlık işinin "Çanakkale Merkez Atıksu Arıtma Tesisi" için yapıldığını, oysa yapım işi ihalesinin "Güzelyalı-Dardanos İfas... Tesisi" için, yani farklı bir adreste yapıldığını savunur. Ayrıca, hazırladıkları fizibilite raporunun genel bir çalışma olduğunu, ihaleye konu yapım işindeki spesifik ekipman, boyut veya yerleşim planı gibi teknik verileri içermediğini iddia eder.

KİK'in Tespiti: Yapım İşi, Firmanın Hazırladığı Rapora Dayanıyor

KİK, idareyi haklı bulur. Kurul, yaptığı incelemede şu çelişkileri tespit eder:

  1. Danışmanlık İşi İki Tesisi de Kapsıyordu: Firmanın kazandığı ilk "Fizibilite Raporu Hazırlanması" işinin şartnamesi incelendiğinde, işin hem "Merkez İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi"ni hem de "Güzelyalı Dardanos (İFAS) İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi"ni kapsadığı açıkça görülmektedir.
  2. Yapım İşi Fizibilite Raporuna Atıf Yapıyor: İhaleye konu mevcut "Yapım İşi"nin teknik şartnamesinde, yapılacak tesisin, firmanın hazırladığı ve Bakanlıkça onaylanan "fizibilite raporu gerekliliklerine uyulacak şekilde yapılacağı" net bir dille ifade edilmiştir.
  3. Çıkar Çatışması Açıktır: Firma, bizzat hazırladığı ve onaylattığı bir fizibilite raporuna dayanan bir yapım işi ihalesine teklif vermiştir. Bu durum, 4734 sayılı Kanun'un 11. maddesinde tanımlanan "ihale konusu işin danışmanlık hizmetlerini yapan yüklenicilerin bu işin ihalesine katılamaması" yasağının tipik bir örneğidir.

KİK, firmanın yasak olmasına rağmen ihaleye katıldığını ve idarenin değerlendirme dışı bırakma, teminatı gelir kaydetme ve yasaklama işlemlerini başlatma kararının mevzuata uygun olduğuna karar vererek başvuruyu reddetmiştir.

Analizin Sonucu

  • 4734 sayılı Kanun'un 11. maddesindeki yasak, çok net ve katı bir kuraldır: Bir işin fizibilitesini, projesini veya teknik şartnamesini hazırlayan danışman firma, o işin yapım (veya mal/hizmet alımı) ihalesine katılamaz.
  • Bu kuralın amacı, danışmanın ihalenin "mutfağındaki" bilgilere (yaklaşık maliyet, teknik detaylar vb.) sahip olarak diğer isteklilere karşı haksız avantaj elde etmesini ve çıkar çatışmasını önlemektir.
  • İsteklilerin, teklif verdikleri bir işin hazırlık sürecinde (danışmanlık, fizibilite, proje çizimi) daha önce yer alıp almadıklarını çok dikkatli kontrol etmeleri gerekir.

Yasak olduğu halde ihaleye katılmak, sadece ihale dışı bırakılmayla sonuçlanmaz; aynı zamanda geçici teminatın gelir kaydedilmesine ve 4734 S.K. Md. 58 uyarınca ihalelerden yasaklama kararı verilmesine yol açar.