İhale Dokümanının Tutarlılığı ve Hukuki Belirlilik İlkesi

Kamu ihalelerinin temel ilkelerinden biri, tüm isteklilerin eşit koşullarda ve şeffaf bir ortamda rekabet etmesini sağlamaktır. Bu ilkenin hayata geçebilmesi için en temel şart, ihale dokümanlarının açık, anlaşılır ve kendi içinde tutarlı olmasıdır. İdari Şartname, Teknik Şartname ve Sözleşme Tasarısı gibi dokümanlar arasında çelişkili hükümlerin bulunması, isteklilerin teklif maliyetlerini doğru hesaplamasını engeller, hukuki belirsizlik yaratır ve sonuç olarak adil bir rekabet ortamını ortadan kaldırır. Kamu İhale Kurulunun 08.10.2025 tarihli ve 2025/UH.I-2200 sayılı kararı, dokümanlar arasındaki bu tür bir çelişkinin ihalenin iptali için yeterli ve geçerli bir sebep olduğunu gösteren net bir örnektir.

Personel Giderlerine İlişkin Çelişkili Düzenleme

Karara konu olan olay, bir hastanenin 12 aylık malzemeli yemek hizmeti alımı ihalesidir. İhaleye katılmayı düşünen bir firma, ihale dokümanında teklif maliyetini doğrudan etkileyen önemli bir çelişki tespit ederek Kurul’a başvurmuştur. İddiaya konu olan çelişki, çalıştırılacak personele ödenecek günlük yol ücreti (yol bedeli) ile ilgilidir. İhale dokümanı incelendiğinde şu durum tespit edilmiştir:

  • İdari Şartname'nin 25.3.1'inci maddesinde, personele ödenecek günlük brüt yol bedeli 75,41 TL olarak belirlenmiştir.
  • Teknik Şartname'nin 3.8'inci maddesinde ise, aynı personele ödenecek günlük brüt yol bedeli 41,90 TL olarak düzenlenmiştir.

Aynı maliyet kalemi için ihale dokümanının iki temel belgesinde iki farklı tutarın belirtilmesi, açık bir hukuki ve mali çelişki oluşturmaktadır.

Tekliflerin Sağlıklı Oluşturulmasına Etkisi

Personel giderleri, özellikle hizmet alımı ihalelerinde teklif bedelinin en önemli bileşenlerinden biridir. Yol bedeli gibi doğrudan işçilik maliyetini etkileyen bir kalemde yaşanan bu tür bir belirsizlik, isteklileri bir ikilemde bırakmaktadır. İstekliler tekliflerini hazırlarken hangi tutarı esas alacaklardır?

  • Yüksek olan 75,41 TL'yi esas almaları durumunda, teklifleri gereksiz yere yükselecek ve rekabet şansları azalacaktır.
  • Düşük olan 41,90 TL'yi esas almaları durumunda ise, sözleşme aşamasında idarenin yüksek tutarı dayatması riskiyle karşı karşıya kalacaklar ve bu durum öngörmedikleri bir mali yük altına girmelerine neden olacaktır.

Dahası, İdari Şartname'nin 25. maddesinin bir bendinde "Teknik Şartname'de belirtilen tüm yükümlülüklerin teklif fiyata dahil olduğu" şeklinde genel bir atıf bulunması, çelişkiyi daha da derinleştirmektedir. Bu durum, isteklilerin ortak bir maliyet zemininde buluşmasını imkânsız hale getirerek sunulan tekliflerin birbiriyle sağlıklı bir şekilde karşılaştırılmasını engellemektedir.

Kurulun Değerlendirmesi ve İptal Gerekçesi

Kamu İhale Kurulu, şikayetçinin diğer iddialarını (benzer iş tanımı, personel sayısı vb.) yerinde bulmazken, yol bedeline ilişkin bu çelişkiyi ihalenin iptalini gerektirecek nitelikte temel bir aykırılık olarak değerlendirmiştir. Kurul, Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin "ihale dokümanında yapılan düzenlemeler birbirine aykırı olamaz" amir hükmüne atıfta bulunmuştur.

Kurul'a göre, isteklilerin teklif maliyetlerini oluştururken hangi yol bedelini esas alacakları konusunda yaşayacakları tereddüt ve belirsizlik, 4734 sayılı Kanun'da belirtilen rekabet ve fırsat eşitliği ilkelerini zedelemektedir. Bu tür temel bir maliyet çelişkisi, sonradan bir zeyilname veya açıklama ile giderilebilecek basit bir hata değildir. Zira bu durum, tekliflerin en başından sağlıklı bir zeminde oluşturulmasını engellemiştir. Bu nedenle Kurul, söz konusu aykırılığın "düzeltici işlemle giderilemeyecek nitelikte" olduğuna ve ihalenin iptal edilmesi gerektiğine karar vermiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, ihale dokümanı hazırlama ve inceleme süreçleri için önemli sonuçlar doğurmaktadır:

  • İdareler Açısından: İhale dokümanlarını bir bütün olarak ele almalı, İdari Şartname, Teknik Şartname ve diğer ekler arasında tam bir tutarlılık sağlamalıdırlar. Özellikle işçilik maliyetleri gibi temel maliyet unsurlarında ortaya çıkacak en küçük bir çelişki bile, harcanan tüm emeği boşa çıkararak ihalenin iptaline yol açabilir.
  • İstekliler Açısından: İhale dokümanını sadece okunması gereken bir metin olarak değil, aynı zamanda hukuki ve mali tutarlılık açısından denetlenmesi gereken bir belge olarak görmelidirler. Bu kararda olduğu gibi, tespit edilen net bir çelişki, ihale sürecinin durdurulması ve yeniden sağlıklı bir zeminde başlatılması için güçlü bir hukuki dayanak oluşturabilir.

Sonuç olarak, hukuki belirlilik ve doküman tutarlılığı, adil bir ihale sürecinin temel taşlarıdır. Bu temel taşlardan birinin eksikliği, tüm yapının yıkılmasına, yani ihalenin iptaline neden olmaktadır.