Tıbbi cihaz ve kit alımları, nitelikleri gereği hassas ve detaylı teknik şartnameler gerektiren ihalelerdir. İdarelerin, ihtiyaçlarını karşılarken en güncel teknolojiyi ve en iyi performansı hedeflemesi doğaldır. Ancak bu hedef, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun temel ilkeleri olan rekabetin, eşit muamelenin ve kaynakların verimli kullanılmasının önüne geçmemelidir. Teknik şartnamelerde yer alan bir kriterin, ihtiyacın karşılanması için makul ve gerekli bir seviyeyi aşarak belirli bir marka veya modeli işaret edecek veya potansiyel isteklilerin katılımını haksız yere kısıtlayacak nitelikte olmaması esastır. İhale dokümanlarının hazırlanması aşamasında, bu hassas dengenin korunması için Yaka Danışmanlık gibi uzman kuruluşlardan alınacak destek, hukuka aykırı durumların ve olası iptal kararlarının önüne geçebilir. Kamu İhale Kurulunun 30.07.2025 tarihli ve 2025/UM.I-1621 sayılı kararı, bu dengenin bozulduğu iki önemli duruma işaret ederek ihalenin ilgili kısmını iptal etmiştir.

Teknik Şartnamedeki İki Temel Hukuka Aykırılık

Karara konu olan laboratuvar malzemesi temini ihalesinin "İdrar Analiz Kitleri" kısmına yönelik yapılan itirazen şikâyet başvurusunda, istekli iki temel iddiayı gündeme getirmiştir:

  1. Cihaz Kullanım Süresindeki Belirsizlik: Teknik Şartname'de, "Bu ihaleyle alımı yapılan kitler tüketilinceye kadar cihazlar laboratuvarda kalacaktır" şeklinde bir düzenleme yer almaktaydı. Başvuru sahibi, bu ifadenin cihazların kullanım süresini belirsiz hale getirdiğini, zira kitlerin ne zaman tükeneceğinin öngörülemez olduğunu iddia etmiştir. Bu belirsizliğin, isteklilerin bakım, onarım ve amortisman gibi maliyetleri doğru hesaplamasını engelleyerek teklif fiyatlarını sağlıksız hale getireceğini savunmuştur.
  2. Rekabeti Kısıtlayan Cihaz Yaşı Kriteri: Teknik Şartname, kurulacak cihazların "sözleşmenin bitiş tarihinde 10 yaşını aşmamış olmasını" şart koşuyordu. Başvuru sahibi, Sağlık Bakanlığı'nın ilgili genelgesinin bu tür alımlarda sözleşme sonu itibarıyla 15 yaş sınırını yeterli gördüğünü, idarenin bu sınırı 10 yaşa çekmesinin rekabeti gereksiz yere daralttığını ve elinde 10 yaşından büyük ancak 15 yaşından küçük, genelgeye uygun cihazları olan isteklilerin ihaleye katılımını engellediğini belirtmiştir.

Kurulun Değerlendirmesi: Belirsizlik ve Aşırı Kısıtlama Rekabeti Engeller

Kamu İhale Kurulu, her iki iddiayı da yerinde bularak ihalenin ilgili kısmının iptaline karar vermiştir.

  • Kullanım Süresi Konusunda: Kurul, Kamu İhale Genel Tebliği'nin 60.2'nci maddesine atıfta bulunarak, kit karşılığı cihaz temini ihalelerinde "cihazlar, kitlerin bitimine kadar idarede kalacaktır" gibi belirsiz ifadelerin kullanılmaması gerektiğini vurgulamıştır. Tebliğ, hukuki sorunların yaşanmaması ve kaynakların verimli kullanılması için cihazların idarece kullanılacağı sürenin ihale dokümanında açıkça belirtilmesi gerektiğini amirdir. İdarenin bu kurala uymayarak süreyi kitlerin bitimine bağlaması, hem maliyet hesaplamalarını zorlaştırmakta hem de sözleşme aşamasında garanti, teminat iadesi gibi konularda uyuşmazlıklara zemin hazırlamaktadır. Bu durum, "hukuki belirlilik" ilkesine aykırıdır.
  • Cihaz Yaşı Konusunda: Kurul, idarelerin ihtiyaçlarını belirlemede takdir yetkisi olsa da, bu yetkinin sınırsız olmadığını belirtmiştir. Sağlık Bakanlığı gibi üst bir otoritenin genelge ile 15 yaşını yeterli gördüğü bir durumda, idarenin bu sınırı makul bir gerekçe göstermeksizin 10 yaşa düşürmesi, rekabeti ve fırsat eşitliğini engelleyici bir düzenleme olarak kabul edilmiştir. 720 günlük sözleşme süresi dikkate alındığında, bu şartın aslında sözleşme başlangıcında en fazla 8 yaşında olan cihazların teklif edilebilmesi anlamına geldiği, bunun da potansiyel birçok istekliyi haksız yere elediği sonucuna varılmıştır. Nitekim, ihalenin bu kısmına sadece bir isteklinin teklif vermesi de bu tespiti destekler nitelikte bulunmuştur.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, teknik şartname hazırlarken idarelerin uyması gereken temel sınırları net bir şekilde çizmektedir.

  • İdareler Açısından: Teknik kriterler belirlenirken "ihtiyacın gerektirdiği" makul seviyenin üzerine çıkılmamalıdır. Üst kurumların belirlediği standartlardan (Bakanlık genelgeleri gibi) daha kısıtlayıcı şartlar getirmek için çok somut ve kanıtlanabilir gerekçeler sunulmalıdır. Ayrıca, sözleşmenin süresi, maliyet unsurları ve tarafların yükümlülükleri gibi temel konularda belirsizliğe yol açacak ifadelerden kesinlikle kaçınılmalıdır.
  • İstekliler Açısından: İstekliler, teknik şartnameleri incelerken sadece kendi ürünlerinin uygunluğuna değil, aynı zamanda şartnamenin genel olarak rekabeti kısıtlayıcı veya belirsiz olup olmadığına da dikkat etmelidir. Bu tür hukuka aykırı düzenlemelere karşı süresi içinde yapılacak bir şikâyet başvurusu, ihalenin iptalini sağlayarak haksız rekabetin önüne geçebilir.

Sonuç olarak Kurul, şikâyete konu düzenlemelerin mevzuatın temel ilkelerine aykırı olduğu ve düzeltici işlemle giderilemeyecek nitelikte olduğu gerekçesiyle ihalenin 2. kısmının iptaline oybirliğiyle karar vermiştir.