"İş Eksilişi Tazminatı" (YİGŞ Md. 21/5) Hangi Durumlarda Alınamaz? Yargıtay'dan "Tasfiye" Vurgusu

Kamu yapım işlerinde, 4735 sayılı Kanun'un 24. maddesi (ve YİGŞ'nin ilgili maddeleri) ile düzenlenen "iş eksilişi tazminatı" (işin %80'inden daha düşük bedelle tamamlanması halinde ödenen %5'lik tazminat), yüklenicilerin genel giderlerini ve kârını korumayı amaçlayan önemli bir hükümdür. Ancak bu hükmün, işin "tasfiye" edildiği (mücbir sebep, teknik zorunluluk vb. nedenlerle sona erdirildiği) durumlarda uygulanıp uygulanamayacağı net değildir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, "iş eksilişi" ile "tasfiye" arasındaki kritik hukuki farkı bilerek hak taleplerinizi doğru yönlendirmenizi sağlar. Bu analizde, Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 17.10.2018 tarihli ve 2018/2701 E., 2018/3885 K. sayılı kararı incelenmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Bu düzenlemeler gereğince yüklenicinin kârına karşılık... %5'inin verilebilmesi için işin tamamlanmış, ancak tamamlanan işin bedelinin sözleşme bedelinin %80'inden daha az olması gerekmektedir. Somut olayda... iş, davalı iş sahibince teknik sebeplerle tasfiye edilmiştir. İşin sözleşme bedelinin %80'inden düşük bedelle tamamlanması hali sözkonusu değildir."

Olayın Arka Planı: Teknik Zorunluluk Nedeniyle Tasfiye ve %80 Altı Tazminat Talebi

Davacı yüklenici ile idare arasında bir ilköğretim okulu ikmal inşaatı sözleşmesi imzalanmıştır. Ancak iş başladıktan sonra, olası bir heyelanı önlemek için yapılması gereken jeolojik etüt, kazıklı iksa ve deprem güçlendirme çalışmalarının maliyetinin, %10'luk yasal iş artışı sınırını aşacağı anlaşılmıştır. Bu "teknik zorunluluk" nedeniyle idare, 4735 sayılı Kanun'un 23. maddesi (Mücbir Sebeplerle Tasfiye) ve YİGŞ Md. 48 gereğince işi tasfiye etmiştir.

Yüklenicinin Talebi: İş %80'in Altında Kaldı, Tazminatımı İsterim

İş tasfiye edildiğinde, 5.577.000 TL'lik sözleşme bedeline karşılık sadece 542.419 TL'lik (yaklaşık %9.7) imalat yapılmıştı. Yüklenici, işin sözleşme bedelinin %80'inden çok daha düşük bir bedelle kaldığını belirterek, 4735 sayılı Kanun Md. 24 ve YİGŞ'nin ilgili maddesine dayanarak "iş eksilişi tazminatı" (Sözleşme bedelinin %80'i ile yapılan iş tutarı arasındaki farkın %5'i) talep etmiştir. Yerel mahkeme bu talebi kabul etmiştir.

Yargıtay: "Bu Tazminat İçin İşin 'Tamamlanması' Gerekir, 'Tasfiye' Yeterli Değildir"

Yargıtay, yerel mahkemenin kabul kararını bozmuştur. Yüksek Mahkeme'ye göre:

  1. 4735 S.K. Md. 24'teki (ve YİGŞ'deki) tazminat hükmü çok açıktır: Bu tazminat, "sözleşme bedelinin %80'inden daha düşük bedelle tamamlanacağı anlaşılan işlerde" uygulanır.
  2. Anahtar kelime "tamamlanma"dır. Yani, işin eksik de olsa bitirilmiş ve geçici kabule hazır hale getirilmiş olması gerekir.
  3. Somut olayda ise bir "tamamlanma" yoktur. İş, idare tarafından teknik sebeplerle "tasfiye" edilmiştir. Tasfiye, hukuken işin tamamlanması değil, sona erdirilmesi anlamına gelir.
  4. İş tasfiye edildiğinden, "sözleşme bedelinin %80'inden daha düşük bedelle tamamlanması" koşulu gerçekleşmemiştir. Bu nedenle yüklenici bu tazminatı talep edemez.

Analizin Sonucu

Yargıtay, 4735 S.K. Md. 24'teki tazminat koşullarının oluşmadığı gerekçesiyle davanın reddedilmesi gerektiğine karar vermiştir.

  • İdareler için ders: Mücbir sebep veya teknik zorunluluklar (YİGŞ Md. 48) nedeniyle tasfiye edilen işlerde, yüklenicinin "iş eksilişi tazminatı" (YİGŞ Md. 21/5 veya 4735 S.K. Md. 24) talepleri hukuki dayanaktan yoksun olabilir. Tasfiye ve iş eksilişi farklı hukuki sonuçlar doğurur.
  • Yükleniciler için ders: Sözleşme, idare tarafından (kusursuz olarak) tasfiye edilirse, 4735 S.K. Md. 24'teki %80 altı tazminatı talep edilemez. Yüklenici, bu durumda sadece yaptığı imalatların bedelini (ve eğer varsa menfi zararlarını) talep edebilir.