Danıştay'dan Kritik Karar: 4.5 Ay Sonra Gelen Sözleşme Davetine Rağmen İmzadan Kaçınılamaz!

Kamu ihalelerinde, ihaleyi kazanan ilk firmanın sözleşme imzalamaması durumunda, idarenin en avantajlı ikinci teklif sahibini davet etmesi yasal bir prosedürdür. Ancak, ilk firmanın elenme sürecinin uzaması ve ikinci firmanın aylar sonra davet edilmesi, özellikle enflasyonist ortamlarda ciddi maliyet artışları nedeniyle ihtilaflara yol açmaktadır. İsteklinin "artan maliyetler" ve "idarenin gecikmesi" gerekçesiyle sözleşmeden kaçınmasının sonuçları hukuki bir belirsizlik yaratmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, teklif geçerlilik süresi kaynaklı riskleri minimize etmenizi sağlar. Danıştay 13. Dairesi'nin 24/05/2023 tarihli E:2023/1307, K:2023/2612 sayılı kararı, bu konudaki temel ölçütün "teklif geçerlilik süresi" olduğunu net bir şekilde ortaya koymuştur.

Kararın İlgili Kısmı

"...söz konusu sürelerin [4734 S.K. Md. 42 ve 44] idarenin iç işleyişine ilişkin disipline edici hükümler olduğu ve bu sürelere uyulmamış olmasının isteklinin yükümlülüklerini ortadan kaldırmayacağı açık olduğundan... davacı tarafından ileri sürülen inşaat maliyetlerindeki artışın mücbir sebep hâli olarak kabul edilmesinin mümkün olmadığı, nitekim davacı şirketin ihaleye teklif verirken bunun olası sonuçlarını öngörerek, basiretli bir tacir gibi davranmakla yükümlü olduğu hususları bir arada değerlendirildiğinde... dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır."

Olayın Arka Planı: 4.5 Ay Sonra Gelen Davet ve Artan Maliyetler

Bir yapım işi ihalesinde, ihale 26/10/2021 tarihinde yapılmıştır. İdare, ihaleyi kazanan ilk firmayı çeşitli nedenlerle (vergi/SGK borcu) elemiş ve bu süreç uzamıştır. İdare, ihale tarihinden yaklaşık 4.5 ay sonra, 07/03/2022 tarihinde, en avantajlı ikinci teklif sahibi olan davacı firmayı sözleşmeye davet etmiştir. Davacı firma, aradan geçen sürede inşaat maliyetlerinin %150 oranında arttığını ve idarenin ilk firmayı davette kusurlu olarak geciktiğini belirterek sözleşmeyi imzalamamıştır. Bunun üzerine idare, davacı firmayı 6 ay süreyle ihalelerden yasaklamıştır.

İlk Derece ve BİM'in İptal Gerekçesi: "Hakkaniyete Aykırı"

İlk Derece Mahkemesi, idarenin ihale komisyonu kararından sonra ilk istekliyi kanuni süreler içinde sözleşmeye davet etmeyerek kusurlu davrandığını tespit etmiştir. Davacının ihaleden 4.5 ay sonra, artan maliyet fiyatları ortamında, sunduğu teklifle bağlı kalmasının beklenmesinin hakkaniyete aykırı olduğuna hükmederek yasaklama işlemini iptal etmiştir. Bölge İdare Mahkemesi de bu kararı onamıştır.

Danıştay'ın Bozma Gerekçesi: Esas Olan Teklif Geçerlilik Süresidir

Danıştay, bu yorumu hatalı bularak İlk Derece ve BİM kararlarını bozmuştur. Danıştay'ın gerekçesi şu temel noktalara dayanmaktadır:

  1. Temel Ölçüt Teklif Geçerlilik Süresidir: İdari Şartname'de teklif geçerlilik süresi 180 gün olarak belirlenmiştir. Davacıya yapılan davet (4.5 ay sonra) bu 180 günlük süre içindedir. İstekli, teklif geçerlilik süresi boyunca teklifiyle bağlıdır.
  2. Maliyet Artışı Mücbir Sebep Değildir: Davacının ileri sürdüğü inşaat maliyetlerindeki artış, hukuken mücbir sebep olarak kabul edilemez.
  3. Basiretli Tacir Yükümlülüğü: Davacı firma, ihaleye teklif verirken olası sonuçları öngörmekle ve basiretli bir tacir gibi davranmakla yükümlüdür.
  4. İdarenin Gecikmesi Yükümlülüğü Kaldırmaz: 4734 sayılı Kanun'un 42. ve 44. maddelerinde belirtilen (sözleşmeye davet vb.) süreler, idarenin iç işleyişine yönelik disipline edici hükümlerdir. İdarenin bu sürelere uymamış olması, isteklinin (teklif geçerlilik süresi devam ettiği müddetçe) sözleşme imzalama yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

Analizin Sonucu

  1. Bir isteklinin teklifiyle bağlılığının temel sınırı, İdari Şartname'de yazan teklif geçerlilik süresidir.
  2. İdarenin, en avantajlı birinci teklif sahibini eleme süreci uzasa ve bu durum idarenin kusurundan kaynaklansa dahi, teklif geçerlilik süresi dolmadığı sürece en avantajlı ikinci istekliye yapılan sözleşme daveti geçerlidir.
  3. İstekliler, teklif geçerlilik süresi içinde sözleşmeye davet edildiklerinde, aradan geçen zamanda maliyetlerin fahiş oranda artmış olmasını veya piyasa koşullarının değişmesini gerekçe göstererek sözleşme imzalamaktan kaçınamazlar.
  4. Artan maliyetler, "mücbir sebep" veya sözleşme imzalamamak için "haklı bir neden" olarak kabul edilmemektedir. Bu durumda sözleşme imzalamamak, ihalelerden yasaklama yaptırımı ile sonuçlanacaktır.