Sayıştay'dan Emsal Karar: İdarenin Verdiği ve Uyguladığı Süre Uzatımı "Yok" Sayılamaz

Süre uzatımı kararlarının hangi usul ve esaslara göre verileceği, özellikle 2886 sayılı Kanun dönemindeki sözleşmelerde ve müşavirlik gibi yapım işine bağlı hizmetlerde karmaşıklık gösterebilmektedir. İdarelerin, sözleşme hükümlerine dayanarak verdiği ve tarafların mutabık kalarak uyguladığı süre uzatımlarının, yıllar sonra Sayıştay denetimlerinde "usul eksikliği" (örneğin bir diyagramın eksikliği) gerekçesiyle "yok" sayılması, ciddi hukuki belirsizlikler yaratmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idarenin takdir yetkisi ile mevzuatın emredici hükümleri arasındaki dengeyi kurmanızı sağlar. Bu analizde, Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 13.10.2015 tarihli ve 40881 tutanak nolu kararı incelenmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Sözleşmenin taraflarının mutabık kaldığı ve uyguladığı bir süre uzatımını “Kritik Yol Diyagramı”nın düzenlenmemiş olduğu gerekçesi ile kabul etmemek ve işin zamanında bitirilmediği iddiası ile Sözleşmede öngörülmeyen... bir ceza öngörmek suretiyle kamu zararı iddiasında bulunmak, mevzuata uygun bulunmamıştır."

Müşavirlik İşinde "Usulsüz Süre Uzatımı" İddiası

2886 sayılı Kanun'a göre ihale edilen bir müşavirlik ve kontrollük hizmeti işi, ana yapım işine paralel olarak yürütülmektedir. Sözleşmeye göre müşavirlik işinin 48 ayda (14.06.2008'de) bitmesi gerekirken, ana yapım işi etaplar halinde devam etmiş ve 2011 yılına kadar sürmüştür. İdarenin müşavirlik hizmetine ihtiyacı devam ettiğinden, yüklenicinin 30.06.2008 tarihli talebi üzerine İdare (Başkanlık Makamı), 08.07.2008 tarihli Olur ile (bedel artışı olmaksızın, "adam-ay" artışı şeklinde) süre uzatımını uygun bulmuştur.

Denetçi Gerekçesi: "Kritik Yol Diyagramı Sunulmadı"

Sayıştay Dairesi, bu süre uzatım kararının usulsüz olduğu gerekçesiyle kamu zararına hükmetmiştir. Temel gerekçe, sözleşmenin 13. maddesinde istenen "Kritik Yol Diyagramı"nın (mücbir sebebin işi nasıl etkilediğini gösteren şema) yüklenici tarafından süre uzatım talebiyle birlikte sunulmamış olmasıdır. Denetçiye göre bu usul eksikliği, süre uzatımını geçersiz kılar; bu nedenle iş cezalı çalışmış sayılmalı, gecikme cezası kesilmeli ve fiyat farkı ödenmemelidir.

Sayıştay Temyiz Kurulu'nun Değerlendirmesi: "Diyagram Yasal Zorunluluk Değil, İdarenin Takdirindedir"

Sayıştay Temyiz Kurulu, Daire'nin tazmin hükmünü kaldırmıştır. Kurul'un gerekçeleri şöyledir:

  1. Geçerli Bir Karar Vardır: Süre uzatım kararı (08.07.2008 tarihli), İhale Yetkilisinin (Başkanlık Makamı) onayı ile alınmıştır ve İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişi raporuyla da evrak kaydında bulunduğu teyit edilmiştir. Karar, sehven hakediş kapağına yazılmasa da hukuken mevcuttur.
  2. Diyagram Yasal Zorunluluk Değildir: "Kritik Yol Diyagramı" istemek, yüklenicinin keyfi taleplerini önlemek için sözleşmeye konulan bir araçtır ve daha çok yapım işleri için anlamlıdır. Bu, yasal bir zorunluluk değildir; idarenin ihtiyarında (takdirinde) olan bir belgedir. İdarenin, bu diyagramı istemeden süre uzatımı vermesi, takdir yetkisini kullanmasıdır ve bu Sayıştay'ın yerindelik denetimine giremez.
  3. Esas Olan Tarafların Mutabakatıdır: En önemlisi, Temyiz Kurulu, "sözleşmenin taraflarının (idare ve yüklenicinin) mutabık kaldığı ve uyguladığı" bir süre uzatımı kararının, salt bir usul eksikliği (diyagram sunulmaması) gerekçesiyle "yok" sayılmasının ve gecikme cezası çıkarılmasının mevzuata uygun olmadığına karar vermiştir.

Analizin Sonucu

Kurul, geçerli bir süre uzatımı kararı bulunduğundan, gecikme cezası kesilmemesinin (A fıkrası) ve fiyat farkı ödenmesinin (B fıkrası) mevzuata uygun olduğuna ve kamu zararı olmadığına oybirliğiyle karar vermiştir.

  • İdareler için ders: İdare, sözleşmede belirtilen belgeleri (kritik yol diyagramı vb.) isteme veya istememe konusunda takdir yetkisine sahiptir. İdarenin takdir yetkisini kullanarak verdiği ve onayladığı bir süre uzatım kararı, sonradan usul eksikliği iddiasıyla "yok" sayılamaz.
  • Yükleniciler için ders: Süre uzatımı taleplerinde sözleşmedeki tüm usul şartlarını (bildirim süresi, gerekli belgeler vb.) yerine getirmek esastır. Ancak, idarenin bu belgeleri aramaksızın talebi kabul etmesi ve süre uzatımını onaylaması halinde, bu karar geçerlidir ve tarafları bağlar.