Yeni Fiyatta "Taşeron Faturası" Emsal Alınamaz: Sayıştay'dan Ticaret ve Sanayi Odası Onayı Şartı Kararı

Kamu ihalelerinde sözleşme dışı imalatlar için yapılan yeni birim fiyat tespitleri (YİGŞ Md. 22), Sayıştay denetimlerinin en çok odaklandığı alanlardan biridir. İdarelerin, piyasa rayiçlerini belirlerken hangi belgelere dayanacağı ve özellikle yüklenicinin alt yüklenici (taşeron) faturalarının bu hesaplamada delil olup olamayacağı, kamu zararı tartışmalarının merkezinde yer alır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, yeni birim fiyat analizlerinin YİGŞ ve Sayıştay içtihatlarına uygun, savunulabilir bir temelde oluşturulmasını sağlar. Bu analizde, Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 09.05.2013 tarihli ve 37120 sayılı kararını inceliyoruz.

Kararın İlgili Kısmı

"Ayrıca yüklenici firmanın bu imalata ilişkin taşeron firmadan almış olduğu faturaların istenmesi sureti ile Ticaret ve Sanayi Odasınca onaylanmamış faturalar üzerinden yapılan analiz ile maliyet hesaplanmasına dayanan bu değerlendirme Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 23’üncü maddesinde yer alan hükümlerle bağdaşmamaktadır. Çünkü ilgili maddede fiyat tespitinde kullanılacak faturaların Ticaret ve Sanayi Odası onaylı olması gerektiği açıkça belirtilmektedir."

Yüklenicinin Taşeron Faturasına Dayalı Kamu Zararı Tespiti

Bir yapım işinde, iş artışı kapsamında "tribün oturaklarının yenilenmesi" imalatı yapılmıştır. İdare, bu yeni iş kalemi için bir fiyat tespiti yapmış ve yükleniciye ödemede bulunmuştur. Ancak Sayıştay denetçisi, yüklenici firmanın bu işi yaptırdığı taşeron firmadan aldığı faturayı tespit etmiştir. Taşeron faturasındaki bedel (KDV Hariç … TL), idarenin yükleniciye ödediği bedelden (KDV Hariç … TL) daha düşüktür. Denetçi, aradaki farkı kamu zararı sayarak tazmin hükmü vermiştir.

Sayıştay Temyiz Kurulu: "Ticaret ve Sanayi Odası (TSO) Onaysız Fatura ile Analiz Yapılamaz"

Sayıştay Temyiz Kurulu, Daire'nin bu tazmin hükmünü üç temel gerekçeyle bozmuştur:

  1. Taşeron İlişkisi İdareyi Bağlamaz: İdare, yüklenici ile taşeron arasındaki ticari ilişkinin (hangi gerekçelerle o faturanın düzenlendiğinin) dışındadır. Yeni fiyat tespitinde idarenin taşeron faturalarına göre hareket etme zorunluluğu yoktur.
  2. TSO Onayı Şarttır (YİGŞ): En önemli gerekçe olarak Kurul, Yapım İşleri Genel Şartnamesi'ne (o dönem Md. 23, şimdi Md. 22) atıf yapmıştır. YİGŞ, yeni fiyat tespitinde piyasa rayici olarak kullanılacak faturaların "Ticaret ve Sanayi Odası onaylı" olmasını zorunlu kılar. Oysa denetçi, TSO onayı olmayan, yüklenicinin kendi taşeronundan aldığı bir faturayı esas almıştır. Bu, YİGŞ'ye aykırıdır.
  3. Hesaplama Eksiktir: Temyiz Kurulu ayrıca, taşeron faturasındaki bedelin muhtemelen sadece "fabrika çıkışı mamul mal" bedelini yansıttığını, yüklenicinin diğer maliyetleri olan "işçilik giderleri" vb. kalemleri içermediğini belirtmiştir.

Analizin Sonucu

Sayıştay Temyiz Kurulu, YİGŞ'ye aykırı ve eksik tespite dayalı bir kamu zararı hükmü kurulamayacağına karar vermiştir. Kurul, hükmü bozarak, imalat fiyatının YİGŞ'ye uygun şekilde (Ticaret ve Sanayi Odası onaylı faturalar kullanılarak) yeniden tespit edilmesini ve kıyaslamanın buna göre yapılmasını istemiştir.

  • İdareler için ders: Yeni birim fiyat tespitinde piyasa araştırması yapılırken, yükleniciden veya piyasadan alınan proforma faturaların mutlaka ilgili Ticaret ve/veya Sanayi Odası tarafından onaylanmış olması şarttır. Onaysız faturalara veya taşeron faturalarına dayalı analizler, Sayıştay denetimlerinde kamu zararı eleştirisine açık hale gelir.
  • Yükleniciler için ders: Yeni fiyat taleplerinde idareye sunulacak piyasa rayiçlerinin (proforma faturaların) TSO onaylı olması, analizin YİGŞ'ye uygun ve güçlü olmasını sağlar. İdarenin, TSO onayı olmayan düşük bedelli taşeron faturalarını emsal göstermesi hukuka aykırıdır.