Yeni Fiyat Tespitinde İdarenin Takdir Hakkı Sınırsız mı? Sayıştay'dan "Kaynakların Verimli Kullanılması" Uyarısı

Kamu ihalelerinde sözleşmede bulunmayan yeni iş kalemlerinin fiyat tespiti, Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ) Madde 22 kapsamında idare ile yüklenicinin mutabakatını gerektiren teknik bir süreçtir. İdarenin bu tespitte hangi rayici (yüklenici teklifi, idare rayici, piyasa fiyatı vb.) kullanacağı konusunda bir öncelik sırası olmaması, idareye bir serbesti tanır. Ancak bu serbestinin "kaynakların verimli kullanılması" ilkesiyle sınırlı olduğu unutulmamalıdır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, yeni fiyat tespitlerinde kamu zararına yol açmayacak doğru ve savunulabilir analizler oluşturmanızı sağlar. Bu analizde, Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 21.04.2015 tarihli ve 40361 sayılı kararı ekseninde bu kritik dengeyi inceliyoruz.

Kararın İlgili Kısmı

"Zira kamu idarelerine ait rayiçler belli bir araştırmaya dayanan resmi, genel kabul gören bir hüviyete sahiptir. Doğal bir tevsik kabiliyetine sahip olup, ayrıca gerekçelendirmeye ve belgelendirmeye ihtiyaç duymazlar. Dolayısıyla, kamu idarelerine ait rayiçlerin bulunduğu ve daha ekonomik olduğu hallerde, bunlar yerine diğer yöntemlere göre belirlenen rayiçlerin kullanılması bilimsel ve teknik açıdan kabul edilebilir gerekçelere ihtiyaç gösterir."

Yeni Fiyatın Yüklenici Teklifinden Belirlenmesi

Bir yapım işinde, proje değişikliği nedeniyle sözleşmede fiyatı bulunmayan yeni iş kalemlerinin yapılması gündeme gelmiştir. İdare, bu yeni işlerin (düz işçi, formen vb. kalemler) fiyatını tespit ederken, YİGŞ Md. 22'deki seçenekler arasından "yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçleri"ni kullanmıştır.

Denetçi Tespiti: "Daha Düşük Kamu Rayici Varken Kamu Zararı Oluştu"

Sayıştay denetçisi, idarenin yüklenici teklif rayiçlerini esas alarak yeni fiyatı belirlemesinin kamu zararına yol açtığını tespit etmiştir. Gerekçe olarak, aynı iş kalemleri için idarenin elinde (Bayındırlık birim fiyatları gibi) daha düşük bedelli "idarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler"in bulunduğunu göstermiştir. İdare ise, YİGŞ Md. 22'de bir öncelik sırası olmadığını, yeni fiyatın yüklenici ile anlaşmaya varılarak (takdir hakkı kapsamında) belirlendiğini savunmuştur.

Sayıştay: "Takdir Hakkı, Pahalı Olanı Seçme Özgürlüğü Değildir"

Sayıştay Temyiz Kurulu, YİGŞ Md. 22'de gerçekten de bir öncelik sırası olmadığını kabul etmekle birlikte, idarenin serbestisinin "kaynakların verimli kullanılması" ilkesiyle sınırlandığını vurgulamıştır. Kurul'a göre:

  1. İdare, elindeki verilere göre araştırma yapmalı ve maliyet açısından kendi lehine olan (en ekonomik) rayici tercih etmelidir.
  2. Kamu idarelerine ait rayiçler (örn: Bayındırlık), resmi, genel kabul gören ve doğal bir tevsik kabiliyetine sahip belgelerdir; ayrıca gerekçelendirmeye ihtiyaç duymazlar.
  3. Eğer daha ekonomik olan bu kamu rayiçleri varken, idare daha pahalı olan başka bir rayici (örn: yüklenici teklifi) kullanıyorsa, bunu "teknik açıdan kabul edilebilir" gerekçelerle açıklamak zorundadır.

Olayda, Bayındırlık rayiçleri daha düşükken, idarenin yüklenici rayiçlerini seçmesi kaynakların verimli kullanılması ilkesine aykırıdır.

Analizin Sonucu

Sayıştay, daha düşük kamu rayiçleri varken yüklenici rayiçlerinin kullanılamayacağına, bu durumun kamu zararı oluşturduğuna ve tazmin hükmünün (hesaplama düzeltmesiyle) tasdik edilmesine karar vermiştir.

  • İdareler için ders: Yeni birim fiyat tespitinde YİGŞ Md. 22 idareye bir öncelik sırası dayatmaz ancak "kaynakların verimli kullanılması" temel kuraldır. Eğer idarenin elinde veya diğer kamu idarelerinde ekonomik rayiçler varsa, bunlar yerine daha yüksek maliyetli bir rayicin (yüklenici teklifi, piyasa fiyatı vb.) seçilmesi, mutlaka somut ve teknik gerekçelere (örn: işin özelliği, mevcut rayicin işe uygun olmaması) dayandırılmalıdır.
  • Yükleniciler için ders: Yükleniciler, yeni fiyat tespitinde kendi teklif rayiçlerinin kullanılmasını talep edebilirler. Ancak, idarenin daha düşük kamu rayiçlerini kullanma tercihinin "kaynakların verimli kullanılması" ilkesine dayandığını ve Sayıştay tarafından da desteklendiğini bilmelidirler.