Fiyat Farkı Verilmeyen İşte YBF'yi Güncellemek Kamu Zararıdır (Sayıştay Temyiz Kurulu Kararı)

Kamu ihalelerinde "fiyat farkı verilmeyecektir" hükmü bulunan sözleşmelerde, yeni birim fiyat (YBF) tespiti süreci en büyük hukuki çelişkileri barındırır. YİGŞ Madde 22'de yer alan "uygulama ayı rayiçleri" ifadesinin, fiyat farksız bir sözleşmede YBF'nin her yıl güncellenmesine izin verip vermediği, idareler ve yükleniciler arasında ciddi anlaşmazlıklara ve kamu zararı risklerine yol açmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, yeni fiyat tespitlerinin Sayıştay içtihatlarına uygun yapılmasını sağlar. Bu analizde, Sayıştay Temyiz Kurulu'nun 16.02.2022 tarihli ve 51061 sayılı kararını inceliyoruz.

Kararın İlgili Kısmı

"…yeni birim fiyat yapılan imalatlarda hakedişlere girdikleri fiyatlar üzerinden işin sonuna kadar bu fiyatlarla ödeme yapılmasına devam edilmesi gerekmektedir. Yapılan imalat iş boyunca aynı imalat olduğu gibi; her yıl yeni birim fiyatların güncellenmesi gibi durum da mevzuatımızda yer almamaktadır. … İdarece yapılan bu yanlış uygulama fiyat farkı öngörülmeyen bir ihale için bir nevi fiyat farkı uygulamasına dönüşerek kamu zararına yol açmıştır."

Fiyat Farksız Sözleşmede YBF'nin Yıllık Olarak Güncellenmesi

Bir yol yapım işinde, idari şartname ve sözleşmede "fiyat farkı hesaplanmayacaktır" hükmü açıkça yer almaktadır. İşin devamı sırasında sözleşmede olmayan bir imalat (YBF-Analiz-1A pozlu) için YİGŞ Md. 22'ye göre yeni birim fiyat tespiti yapılmıştır. Ancak yüklenici, ilerleyen yıllarda (01.02.2018'de) idareye başvurarak artan malzeme maliyetlerini gerekçe göstermiş ve YBF'nin "uygulama yılları dikkate alınarak" güncellenmesini talep etmiştir. İdare, Yüksek Fen Kurulu'nun "uygulama ayı rayiçleri" ifadesini içeren bir görüşünü (hatalı yorumlayarak) dayanak almış ve YBF'yi her yıl güncelleyerek yükleniciye ödeme yapmıştır.

YFK Görüşünün Hatalı Yorumlanması

Yüklenicinin talebi üzerine idare, YFK'dan görüş istemiştir. YFK görüşünde, "uygulama ayı rayiçleri kullanılarak tespit edilmesi gerektiği" belirtilmiş, ancak kararın sonunda "ancak... işin... sözleşmesinde yer alan hükümlere göre yürütülmesi gerektiği hususunda tereddüte mahal bulunmamaktadır." denilmiştir. İdare, bu görüşün ilk kısmını esas alarak fiyatı güncellemiş, ancak sözleşmedeki "fiyat farkı verilmez" hükmünü göz ardı etmiştir.

Sayıştay Temyiz Kurulu: "YBF Bir Kez Tespit Edilir ve Sabit Kalır"

Sayıştay Temyiz Kurulu, denetçi tarafından tespit edilen kamu zararı hükmünü tasdik etmiştir. Kurul'un gerekçesi nettir:

  1. Sözleşmede fiyat farkı ödenmeyeceği açıktır.
  2. YİGŞ Md. 22'deki "uygulama ayı rayici" ifadesi, sadece YFK görüşünde de belirtildiği gibi "hiçbir idarenin resmi fiyatlarında yer almayan" (proforma fatura ile fiyat tespiti gereken) işler için geçerlidir ve bu durumda bile fiyat farkı katsayısına bölünerek sözleşme yılı fiyatına çekilmesi gerekir.
  3. Olayda ise imalatın analiz ve rayiçleri kamu fiyatlarında mevcuttur.
  4. Kural olarak, YBF bir kez tespit edilir (ihale yılı rayiçlerine veya belirlendiği tarihteki rayiçlere göre) ve o fiyat, işin sonuna kadar sabit kalır.
  5. YBF'nin her yıl güncellenmesi mevzuatta yeri olmayan, "dolaylı fiyat farkı" ödemesidir ve sözleşmeye aykırıdır. Bu durum kamu zararı oluşturur.

Analizin Sonucu

  • İdareler için ders: Fiyat farkı verilmeyen sözleşmelerde, YİGŞ Md. 22'ye göre tespit edilen yeni birim fiyat (YBF), tespit edildiği tarihteki fiyatıyla sabitlenir ve işin sonuna kadar bu fiyattan ödenir. Bu fiyatın sonraki yıllarda "uygulama yılı rayici" gerekçesiyle güncellenmesi, Sayıştay tarafından kamu zararı olarak değerlendirilmektedir.
  • Yükleniciler için ders: Fiyat farkı öngörülmeyen bir sözleşmede, yeni birim fiyat tespiti yapılırken bu fiyatın işin sonuna kadar sabit kalacağı riski (enflasyon maliyeti) dikkate alınmalıdır. YBF'nin tespit edildikten sonra yıllık olarak güncellenmesi yönündeki talepler hukuki dayanaktan yoksundur.