KİK'in "İdarenin Takdirinde" Gerekçesi Danıştay'dan Döndü: Mal Alımında Aşırı Düşük Değerlendirmesi Şart!

Mal alımı ihalelerinde, Kamu İhale Kurumu'nun (KİK) net bir sınır değer veya sorgulama kriteri belirlememiş olması, idarelerin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 38. maddesindeki "aşırı düşük teklif" denetiminden tamamen muaf olduğu anlamına mı gelir? KİK'in bu konudaki "idarenin takdirindedir" şeklindeki yerleşik görüşü, idarelere sınırsız bir yetki mi tanımaktadır? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idarenin takdir yetkisinin hukuki sınırlarını bilmenizi sağlar. Danıştay 13. Dairesi'nin 26/02/2025 tarihli E:2025/274, K:2025/963 sayılı kararı, bu konudaki önemli bir içtihadı ortaya koyarak KİK'in görüşünü bozmuştur.

Kararın İlgili Kısmı

"...4734 sayılı Kanun'un 38. maddesinin âmir hükmüne... aykırı olarak, ihale üzerinde bırakılan... teklifin diğer teklifler veya yaklaşık maliyete göre aşırı düşük olup olmadığı yönünde ihale komisyonunca bir değerlendirme yapılmadığı... Kurulca bir değerlendirme yapılmak suretiyle başvuruya konu teklifin 'aşırı düşük teklif olarak' değerlendirilip değerlendirilmeyeceği hususunda bir karar verilmesi gerekirken, 'bu konudaki takdir yetkisinin ihaleyi yapan idarede' olduğu belirtilerek tesis edilen... Kurul kararında... hukuka uygunluk bulunmadığı..."

Afet Kıyafeti İhalesinde Numune ve Aşırı Düşük İddiaları

Ankara Büyükşehir Belediyesi, "Afet ve Acil Durumda Kullanılacak Görev Kıyafeti" için bir mal alım ihalesi düzenlemiştir. Davacı şirket, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi olmuştur. İhale, yaklaşık maliyetin (49.9 Milyon TL) %33,31 altında bir teklif (33.3 Milyon TL) veren başka bir firmanın üzerinde bırakılmıştır.

Davacı, Kamu İhale Kurulu'na (KİK) üç temel iddiayla itirazen şikâyette bulunmuştur:

  1. Numune: Kazanan firmanın numuneleri teknik şartnameye uygun değil. İdare, bu teknik numuneleri (kıyafet, tekstil) uzman olmayan (jeofizik mühendisi, mimar, gıda mühendisi) bir komisyonla "görsel ve duyusal" olarak inceledi.
  2. Faaliyet Alanı: Kazanan firmanın ana sözleşmesinde tekstil işi yok.
  3. Aşırı Düşük: Teklif, yaklaşık maliyetin %33 altındadır ve 4734 S.K. Md. 38 gereği sorgulanması gerekirken, idare sorgulama yapmamıştır.

KİK ve Mahkemenin Ret Gerekçesi: "Mal Alımında Kriter Yok, İdarenin Takdirinde"

KİK, davacının tüm iddialarını reddetmiştir. Aşırı düşük iddiasıyla ilgili olarak KİK, "Mal alımı ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin tespiti ve değerlendirilmesine ilişkin olarak Kurum tarafından sınır değer ya da sorgulama kriterleri belirlenmediği, bu çerçevede... idare tarafından aşırı düşük teklif sorgulaması yapılmaksızın ihalenin sonuçlandırılmasının idarenin takdir yetkisi kapsamında bulunduğu" gerekçesine dayanmıştır.

KİK kararının iptali için açılan davada, İdare Mahkemesi de KİK'in bu gerekçesini aynen benimseyerek davayı reddetmiştir.

Danıştay: "Takdir Yetkisi, Değerlendirme Yapma Zorunluluğunu Ortadan Kaldırmaz"

Danıştay, temyiz üzerine dosyayı incelemiş ve İdare Mahkemesi'nin kararını iki yönden bozmuş ve KİK kararının bu kısımlarını iptal etmiştir:

  1. Aşırı Düşük (Md. 38) İhlali: Danıştay, KİK ve İdare Mahkemesi'nin "idarenin takdirinde" gerekçesini temelden reddetmiştir. 4734 sayılı Kanun'un 38. maddesi "âmir hükümdür" (zorunludur). İhale komisyonu, teklifleri değerlendirirken mutlaka aşırı düşük olup olmadığını tespit etmek zorundadır. KİK'in mal alımları için bir formül (sınır değer) belirlememiş olması, idarenin bu yasal görevi yapmaktan kaçınacağı anlamına gelmez. İdarenin, Kanun'un açıkça belirttiği iki ölçüte ("diğer teklifler" VEYA "yaklaşık maliyet") göre bir değerlendirme yapması zorunludur. İhale komisyonu, %33 gibi bariz bir düşüklüğü hiç değerlendirmeden ihaleyi sonuçlandıramaz. KİK'in de bu şikâyeti "takdir yetkisi" diyerek reddetmesi hukuka aykırıdır.
  2. Numune Değerlendirme Hatası: Danıştay ayrıca, davacının "delil tespiti" yoluyla (Sulh Hukuk Mahkemesi'nden) aldırdığı ve numunelerin şartnameye aykırı olduğunu tespit eden bilirkişi raporuna dikkat çekmiştir. Teknik tekstil gibi uzmanlık gerektiren ürünlerin, uzman olmayan bir komisyonca "görsel ve duyusal" olarak incelenip "uygun" bulunmasının, mevzuata uygun bir numune değerlendirmesi olmadığına hükmetmiştir.

Analizin Sonucu

  1. Mal Alımında ADT Değerlendirmesi Zorunludur: KİK tarafından mal alımları için bir sınır değer formülü belirlenmemiş olması, idarelerin aşırı düşük teklif değerlendirmesi yapma (Md. 38) yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
  2. İdarenin İki Ölçütü: İhale komisyonları, mal alımı ihalelerinde, teklifin yaklaşık maliyete veya diğer tekliflere göre aşırı düşük olup olmadığını mutlaka kararlarında değerlendirmek zorundadır.
  3. KİK'in "Takdir Yetkisi" Gerekçesi Hukuka Aykırı: KİK, aşırı düşük iddiasıyla yapılan bir başvuruyu, "idarenin takdirindedir, kriter yok" diyerek reddedemez. KİK, idarenin bu yasal yükümlülüğünü (değerlendirme yapıp yapmadığını) denetlemek zorundadır.
  4. Numune Değerlendirmesi Uzmanlık İster: Teknik özellikler içeren (tekstil, makine vb.) numunelerin değerlendirmesinin, uzman olmayan kişilerce "görsel" olarak yapılması yeterli değildir. İsteklilerin, "delil tespiti" yoluyla bu yüzeysel denetimi mahkeme kararıyla ispatlaması mümkündür.