Kendi Teklifinin "Aşırı Düşük" Olduğunu İddia Eden İstekli Haklı Bulundu: Mal Alımında Sınır Değer Olmasa da Sorgulama Şart!

Hizmet ve yapım işleri ihalelerinde "sınır değer" hesabı, aşırı düşük tekliflerin tespitinde net bir matematiksel kural sunar. Ancak mal alımı ihalelerinde böyle yerleşik bir formülün bulunmaması, idareleri "sorgulama yapma görevimiz yok" gibi hatalı bir yaklaşıma itebilmektedir. Bu tür karmaşık ihale ve sözleşme sorunlarında, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idarelerin mevzuata uygun hareket etmesini ve isteklilerin hak kayıplarını önlemesini sağlar. Kamu İhale Kurulu'nun (KİK) 19.03.2025 tarihli ve 2025/UM.II-770 sayılı kararı, bir isteklinin kendi bariz hatalı teklifinin bile sorgulanması gerektiğine hükmederek, idarelerin bu konudaki sorumluluğunu netleştirmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"...idarece başvuru sahibi isteklinin teklifinin yaklaşık maliyet ve diğer teklifler ile kıyaslayarak aşırı düşük olup olmadığına ilişkin bir değerlendirme yapılmadığı, diğer bir anlatımla anılan isteklinin teklifinin aşırı düşük olup olmadığına ilişkin değerlendirmenin Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin "Aşırı düşük teklifler" başlıklı 58'inci maddesi hükümleri gözetilerek yapılmadığı tespit edilmiştir."

Olayın Arka Planı: "Koli" ve "Adet" Karışıklığı

Denizli Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen "İlkokul Öğrencilerine Beslenme İçin Gıda Malzemeleri Alımı" ihalesinin 1. kısmında (Yumurta Grubu) bir istekli, iddiaya göre "koli" birimini "adet" olarak değerlendirerek bariz bir hesap hatası yapmıştır.

  • Yaklaşık Maliyet (1. Kısım): 5.375.999,96 TL
  • İsteklinin Hatalı Teklifi: 354.960,00 TL
  • Diğer Geçerli Tekliflerin Ortalaması: 4.845.257,14 TL

İdare, bu bariz düşük teklife rağmen, istekliyi ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi olarak belirlemiş ve aşırı düşük teklif sorgulaması yapmamıştır. İlginç bir şekilde, isteklinin kendisi idareye şikayette bulunarak, kendi teklifinin aşırı düşük olduğunu, sorgulanması gerektiğini ve bu hatası nedeniyle değerlendirme dışı bırakılması gerektiğini (zımnen) talep etmiştir.

İdarenin Hatalı Değerlendirmesi: "Mal Alımında Sınır Değer Düzenlemesi Yok"

İdare, isteklinin şikayetine verdiği cevapta, hizmet ve yapım işlerinde sınır değer hesabının tebliğde açıkça düzenlendiğini ancak "Mal alımlarında ise aşırı düşük ve sınır değer hesabının nasıl yapılacağına ilişkin düzenlemelere yer verilmemiştir" gerekçesini öne sürmüştür. İdare, mevzuatsal bir düzenleme olmadığı için aşırı düşük değerlendirmesi yapamadığını belirterek talebi reddetmiştir.

KİK'in Yorumu: Takdir Yetkisi, Görevden Kaçınmak Anlamına Gelmez

KİK, idarenin bu gerekçesini temelden reddetmiştir. Kurul, 4734 sayılı Kanun'un 38. maddesi ve Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği'nin 58. maddesine atıf yapmıştır.

KİK'in vurguladığı nokta şudur: Evet, mal alımlarında yapım veya hizmetteki gibi zorunlu bir sınır değer formülü (aritmetik ortalama, K değeri vb.) yoktur. Ancak bu durum, idareyi aşırı düşük teklifleri tespit etme görevinden muaf tutmaz.

Kanun ve yönetmelik, ihale komisyonuna "diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre" teklif fiyatı aşırı düşük olanları tespit etme görevi vermiştir. İdarenin, 5.3 milyon TL yaklaşık maliyeti olan bir işe 354 bin TL (yaklaşık %94 düşük) verilen bir teklifi, diğer tekliflere ve yaklaşık maliyete kıyasla "aşırı düşük olup olmadığı" yönünden değerlendirmesi gerekirdi.

İdare, "formül yok" diyerek bu değerlendirme görevinden tamamen kaçınmış ve mevzuatı hatalı yorumlamıştır. KİK, idarenin teklifi (diğer teklifler ve yaklaşık maliyetle kıyaslayarak) yeniden değerlendirmesi ve aşırı düşük olup olmadığına karar vermesi yönünde düzeltici işlem belirlenmesine karar vermiştir.

Analizin Sonucu

Bu karar, mal alımı ihalelerindeki önemli bir gri alanı netleştirmektedir:

  1. İdareler Açısından: Mal alımı ihalelerinde sınır değer hesaplama formülü olmaması, aşırı düşük teklif sorgulaması (aşırı düşük teklif) muafiyeti anlamına gelmez. İhale komisyonları, 4734/38. madde gereğince, yaklaşık maliyetle ve diğer tekliflerle bariz bir uyumsuzluk gösteren teklifleri tespit etmek ve gerekirse sorgulamakla yükümlüdür.
  2. İstekliler Açısından: Mal alımı ihalelerinde, rakiplerinizin verdiği bariz düşük tekliflere karşı "sınır değer hesabı yok" gerekçesiyle bir işlem yapılmıyorsa, bu kararı emsal göstererek şikayet hakkı kullanılabilir. İdarenin "takdir yetkisi", "görevden kaçınma" hakkı vermemektedir.