Asgari Ücret Artışı ve Sözleşme Bedelinin Uyarlanması: Yargıtay'ın "Özel Hukuk" Vurgusu

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu'nun 15. maddesi "Sözleşme bedelinin artırılamayacağı" ilkesini getirmiş olsa da, bu hükmün ne kadar katı yorumlanacağı, özellikle tarafların karşılıklı rızası veya "uyarlama" gibi hukuki müesseseler karşısında tartışmalıdır. İdarelerin, kendi aleyhlerine dahi olsa bir sözleşme değişikliğini kabul etme iradelerinin mahkemelerce yok sayılması, ciddi hukuki sorunlar doğurmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, 4735 sayılı Kanun'un katı hükümleri ile Borçlar Kanunu'nun esnek mekanizmaları arasındaki dengeyi kurmanızı sağlar. Bu analizde, Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 07.07.2020 tarihli ve 2020/1484 E., 2020/2113 K. sayılı kararı incelenmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Mahkemece taraflar arasındaki sözleşmenin Kamu İhale Mevzuatı’na göre imzalandığı, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 4. ve 15. maddelerine göre bedelde değişiklik yapılamayaca1ğı... gerekçesi ile... davanın reddine karar verilmiş ise de; taraflar arasındaki sözleşme her ne kadar Kamu İhale Mevzuatı’na göre yapılmış ise de; aynı zamanda özel hukuk sözleşmesi niteliğinde olup tarafların sulh olma ya da olaydaki gibi koşulları varsa bedelin uyarlanmasını talep etme hakları bulunduğu açık olup somut olayda davalı... davayı aynen kabul ettiğini de belirttiğine göre, bu kabule göre davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken... davanın reddine karar verilmesi doğru olmamış..."

İdarenin "Sözleşme Bedelinin Uyarlanması" Talebi

Davacı idare, davalı yüklenici ile elektronik ve scada sistemlerinin periyodik bakım ve onarımı için bir hizmet alım sözleşmesi imzalamıştır. Sözleşmede, işçilere asgari ücretin belirli bir yüzde fazlası oranında ödeme yapılacağı kararlaştırılmıştır. Ancak idare, sonradan asgari ücrette yapılan artışlar nedeniyle oluşan yeni bedelleri ödemeyeceklerini belirterek, sözleşme bedelinin "uyarlanması" (indirilmesi) amacıyla dava açmıştır.

Yüklenicinin Davayı Kabul Etmesi ve Mahkemenin Reddi

Davalı yüklenici, yargılama sırasında verdiği dilekçe ile davayı (yargılama gideri ve vekalet ücreti hariç) tamamen kabul ettiğini beyan etmiştir. Buna rağmen yerel mahkeme, taraflar arasındaki sözleşmenin Kamu İhale Mevzuatı'na tabi olduğunu, 4735 sayılı Kanun'a göre sözleşme bedelinde değişiklik yapılamayacağını ve tarafların bu konuda sulh olma yetkisinin bulunmadığını belirterek davayı (usulden) reddetmiştir.

Yargıtay: "Kamu İhale Sözleşmeleri Aynı Zamanda Özel Hukuk Sözleşmesidir"

Yargıtay, yerel mahkemenin bu katı yorumunu hukuka aykırı bularak kararı bozmuştur. Yüksek Mahkeme'ye göre:

  1. Kamu İhale Mevzuatı'na göre imzalanan sözleşmeler, aynı zamanda "özel hukuk sözleşmesi" (eser sözleşmesi, hizmet sözleşmesi vb.) niteliğindedir.
  2. Bu özel hukuk niteliği gereği, tarafların (idare ve yüklenicinin) "sulh olma" veya koşulları varsa "bedelin uyarlanmasını" talep etme hakları vardır.
  3. Somut olayda, davalı yüklenici idarenin talebini açıkça kabul etmiştir.
  4. Mahkemenin, tarafların iradelerinin birleştiği (sulh olduğu) ve davalının kabul beyanında bulunduğu bir davayı, 4735 sayılı Kanun'u katı yorumlayarak reddetmesi doğru değildir.

Analizin Sonucu

Yargıtay, kamu ihale sözleşmelerinin katı ve değişmez metinler olmadığını, özel hukuk prensiplerine (sulh, uyarlama) tabi olduğunu net bir şekilde ortaya koymuştur. Özellikle davalının (yüklenicinin) davayı kabul ettiği bir durumda, mahkemenin bu iradeyi yok sayarak davayı reddetmesi hukuka aykırı bulunmuş ve davanın kabul edilmesi gerektiği belirtilmiştir.

  • İdareler için ders: İdareler, 4735 sayılı Kanun'a rağmen, sözleşmelerde ortaya çıkan beklenmedik durumlar (aşırı fiyat artışı, asgari ücret artışı vb.) için "uyarlama" davası açma veya karşı tarafın talebini kabul etme (sulh olma) iradesine sahiptir.
  • Yükleniciler için ders: Kamu ihale sözleşmeleri, Borçlar Kanunu'nun genel hükümlerinden tamamen bağımsız değildir. "Sözleşmenin uyarlanması" veya "sulh olma" gibi özel hukuk yolları, 4735 sayılı Kanun sözleşmeleri için de geçerlidir.