Doğrudan Teminde Yüksek Fiyat İddiası Yılı İçinde Tahsil Edilirse Ne Olur?

Doğrudan temin alımlarında yapılan piyasa fiyat araştırmasının (PFA) yeterliliği, Sayıştay denetimlerinin değişmez gündem maddelerinden biridir. Denetçiler, PFA'nın yetersiz olduğunu (veya idarenin önceki alımlarına göre fiyatın yüksek olduğunu) tespit ettiğinde kamu zararı sorgusu düzenlemektedir. Peki, idare bu sorgu üzerine, konunun esasını tartışmak yerine, iddia edilen kamu zararı tutarını yükleniciden tahsil ederse ne olur? Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, denetim süreçlerinde stratejik olarak doğru adımları atmanızı sağlar. Sayıştay 6. Dairesi'nin 11.04.2025 tarihli ve 973 sayılı Kararı (İlam No: 73, Madde: 49), bu duruma tipik bir örnek teşkil etmektedir.

Kararın İlgili Kısmı

"Ancak, savunma ekinde sunulan belgelerden kamu zararı tutarı ..... TL'nin .... tarihli ve .... no.lu dekont ile yılı içinde tahsil edilerek ilgili hesaplara gelir kaydedildiği anlaşıldığından konu hakkında ilişilecek husus bulunmadığına..."

Denetçi İnternetten Fiyat Araştırdı, Kamu Zararı Buldu

Bir belediyenin Temizlik İşleri Müdürlüğü, 4734 sayılı Kanun'un 22(d) maddesi uyarınca "Çöp Toplama Faraşı Alımı İşi" yapmıştır. Denetçi, idarenin alım fiyatlarını incelemiştir:

Ocak 2023 alımı (12 adet): Birim fiyat .... TL/Adet.

Nisan 2023 alımı (20 adet): Birim fiyat .... TL/Adet.

Denetçi, Nisan ayındaki fiyatın yüksek olduğunu düşünmüş ve "internet üzerinden yaptığı inceleme sonucunda" Nisan ayı için birim fiyatın .... TL/Adet olabileceği kanaatine varmıştır. Bu (internet araştırmasına dayalı) fiyat ile idarenin ödediği fiyat arasındaki farkı (.... TL) kamu zararı olarak hesaplamıştır.

İdarenin Hamlesi: Esası Tartışmak Yerine Zararı Tahsil Etmek

İdare, sorumluların (Harcama Yetkilisi, Gerçekleştirme Görevlisi) savunmalarına ek olarak, denetçinin tespit ettiği .... TL'lik kamu zararı tutarını, yükleniciden (ahizi) .... tarihli bir dekont ile "yılı içinde" tahsil ettiğini gösteren belgeyi sunmuştur.

Sayıştay Kararı: "Tahsilat Varsa İlişilecek Husus Yoktur"

Sayıştay 6. Dairesi, bu tahsilat belgesini gördükten sonra, konunun esasını (Nisan fiyatı neden yüksekti, enflasyon farkı var mıydı, internet araştırması PFA için geçerli bir yöntem miydi? vb.) tartışmaya girmemiştir.

Karar, kamu zararı iddiasının temel amacının kamu kaynağındaki eksilmeyi gidermek olduğunu, somut olayda idarenin bu eksilmeyi zaten giderdiğini (parayı tahsil ettiğini) tespit etmiştir. Kamu kaynağındaki eksilme giderildiği için, Sayıştay "konu hakkında ilişilecek husus kalmadığına" oy birliğiyle karar vermiştir.

Analizin Sonucu

Tahsilatın Yargılamadaki Etkisi: Sayıştay yargılamasında, iddia edilen kamu zararı tutarı (denetim sırasında veya yargılama devam ederken) ilgili sorumlulardan veya yükleniciden tahsil edilip Hazine/idare hesabına gelir kaydedilirse, Daire genellikle esasa ilişkin bir tartışma yapmaz ve "ilişilecek husus kalmadığı" yönünde karar verir.

Sorumlular Açısından Strateji: Bu durum, sorumluların, haksız olduğuna inansalar bile, bir tazmin hükmü (ilam) ile karşı karşıya kalmamak için, sorgu konusu tutarı rücuen (yükleniciden) veya ceplerinden ödeyerek dosyayı kapatma yolunu tercih etmelerine neden olabilmektedir.

Denetim Tekniği Olarak İnternet Araştırması: Bu karar, denetçilerin PFA'nın yeterliliğini sorgulamak için idarenin önceki alımları veya "internet üzerinden yapılan inceleme" gibi yöntemleri bir denetim tekniği olarak kullandığını da göstermektedir.