Kamu ihale hukukunda hak arama mekanizmaları, sürecin her aşaması için farklı usul ve sürelere bağlanmıştır. İhale komisyonu kararları gibi süreç sonunda ortaya çıkan işlemlere karşı yapılacak itirazların süresi farklıyken, ihalenin kurallarını belirleyen ihale dokümanına (ilan, idari ve teknik şartnameler) yönelik itirazlar için çok daha erken ve kısıtlı bir başvuru süresi öngörülmüştür. Bu ayrımın temel amacı, ihalenin kuralları netleştikten sonra tekliflerin alınmasını sağlamak ve sonradan ortaya çıkacak uyuşmazlıkları en aza indirmektir. İhale, sözleşme ve hakediş süreçlerinde bu tür usul kurallarını bilmek ve doğru uygulamak, hak kayıplarını önlemenin ilk adımıdır. Yaka Danışmanlık, bu süreçlerde firmalara rehberlik ederek yasal süreler içinde doğru adımları atmalarına yardımcı olmaktadır. Kamu İhale Kurulunun 18.06.2025 tarihli ve 2025/UH.IV-1321 sayılı kararı, ihale dokümanına yönelik şikayetlerdeki bu özel süre kuralının ne kadar katı uygulandığını gösteren tipik bir örnektir.

İhale Dokümanına İtiraz İçin Belirlenen Özel Süre Kuralı

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 55. maddesi, şikayet başvurularına ilişkin genel kuralı belirlerken, ilan ve ihale dokümanına yönelik şikayetler için özel bir düzenleme getirir. Buna göre, dokümanın içeriğine (örneğin teknik şartnamedeki bir belirsizlik, idari şartnamedeki hukuka aykırı bir düzenleme vb.) yönelik itirazlar, genel on günlük süreleri aşmamak kaydıyla, "en geç ihale veya son başvuru tarihinden üç iş günü öncesine kadar" yapılabilir.

Bu kuralın amacı, ihalenin "oyunun kuralları" henüz teklifler verilmeden önce kesinleşmesini sağlamaktır. Eğer bir istekli, kurallarda bir hata veya haksızlık olduğunu düşünüyorsa, bunu oyun başlamadan önce dile getirmelidir. Teklifler verildikten sonra dokümana yönelik bir itirazda bulunulması, hem süreci kilitleyebilir hem de diğer istekliler açısından haksız bir durum yaratabilir.

Üç İş Günü Kuralının Aşılması ve Sonuçları

İncelenen kararda, 30.05.2025 (Cuma) tarihinde yapılacak olan bir taşıt kiralama ihalesine ilişkin dokümanı 21.05.2025 tarihinde indiren başvuru sahibi, dokümandaki çeşitli maddelerin belirsiz olduğu, maliyet hesaplamasına imkan vermediği ve rekabeti engellediği iddialarıyla idareye şikayette bulunmuştur.

Kanun'da belirtilen "ihale tarihinden üç iş günü öncesi" kuralına göre, Cuma günü yapılacak bir ihale için son şikayet başvuru tarihi aynı haftanın Pazartesi günüdür. Dolayısıyla, başvuru sahibinin en geç 26.05.2025 (Pazartesi) mesai bitimine kadar idareye şikayet başvurusunda bulunması gerekiyordu. Ancak başvuru sahibi, bu süreyi kaçırarak şikayetini 28.05.2025 tarihinde yapmıştır.

İdare, başvuruyu reddetmiş, konu itirazen şikayet yoluyla Kamu İhale Kurulunun önüne gelmiştir. Kurul, yaptığı ön incelemede, başvurunun esasına ilişkin iddiaları hiç değerlendirmeksizin, sadece süre yönünden bir inceleme yapmıştır. İdareye yapılan ilk başvurunun yasal süresi içinde yapılmadığını tespit eden Kurul, 4734 sayılı Kanun'un 54. maddesi uyarınca başvurunun "süre yönünden reddine" karar vermiştir.

Analizin Sonucu ve Taraflar İçin Çıkarımlar

Bu karar, ihale sürecine katılmayı düşünen tüm potansiyel istekliler için hayati bir usul kuralını hatırlatmaktadır.

İstekliler ve İstekli Olabilecekler açısından: İhale dokümanını (ilan, idari şartname, teknik şartname, sözleşme tasarısı vb.) temin eder etmez, içeriğini detaylı bir şekilde incelemek ve hukuka aykırı, rekabeti engelleyici, belirsiz veya maliyet oluşturmayı imkansız kılan bir husus tespit edildiğinde derhal harekete geçmek zorunludur. İhale tarihinin yaklaşmasını beklemek veya "teklifimi vereyim, sonra itiraz ederim" mantığıyla hareket etmek, hak kaybına yol açacaktır. "Üç iş günü öncesi" kuralı, hak düşürücü bir süredir ve bu süre geçtikten sonra dokümana yönelik iddialar dinlenmez.

İdareler açısından: İdarelerin, dokümana yönelik şikayet başvurularını alırken öncelikle süreye uygun yapılıp yapılmadığını kontrol etmesi, süresinde olmayan başvuruları esasa girmeden reddetmesi usul ekonomisi açısından doğrudur. Öte yandan, süresinde yapılan başvuruları da ihale tarihinden önce ivedilikle sonuçlandırarak, gerekirse zeyilname ile dokümanda düzeltme yapması, ihalenin sağlıklı bir şekilde ilerlemesi için gereklidir.

Sonuç olarak, kamu ihale hukukunda "zamanlama her şeydir" ilkesi geçerlidir. Doğru zamanda yapılmayan bir başvuru, en haklı iddiaların bile incelenmesine engel olur. Bu karar, özellikle ihale dokümanının kendisine yönelik itirazlarda zamanlamanın ne kadar kritik olduğunu ve bu sürenin kaçırılmasının telafisinin olmadığını açıkça ortaya koymaktadır.