Götürü Bedel Sözleşmede İş Yeri Değişti: İdarenin "TBK 480" Savunması Yüklenicinin Ek Masraflarına Engel mi?

Anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde temel kural, yüklenicinin öngörülenden fazla emek ve masraf gerekse bile belirlenen bedelle işi tamamlamak zorunda olmasıdır. Ancak bu kural, idarenin sözleşmenin temel unsurlarından birini (örneğin işin yapılacağı yeri) tek taraflı olarak değiştirmesi halinde sarsılabilir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, idarenin tek taraflı değişiklikleri karşısında götürü bedel prensibinin sınırlarını doğru çizmenizi sağlar. Bu analizde, Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 07.03.2019 tarihli, 2018/4450 E. ve 2019/1001 K. sayılı kararı incelenmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"...söz konusu hükümler sözleşme şartlarının değişmemesi durumunda söz konusudur. Somut uyuşmazlığımızda, sözleşme imzalandıktan sonra davalı idarenin tek taraflı iradesi ile işyeri değişikliğine gidilmiş, davacı değişen işyeri nedeniyle daha fazla servis yolları açtığını... iddia etmiş... Bu alacak kalemlerinin ilave iş olarak değerlendirilmesi gerekir."

İdarenin Tek Taraflı İş Yeri Değişikliği ve Yüklenicinin Çekincesi

Davacı yüklenici, bir afet bölgesi konut, okul ve altyapı inşaatı işini anahtar teslim götürü bedel sözleşme ile üstlenmiştir. Sözleşme imzalandıktan yaklaşık bir ay sonra idare, "Başkanlık oluru" ile arazinin yerini tek taraflı olarak değiştirmiştir. Yüklenici, bu durum üzerine idareye verdiği yazıda, yer değişikliği nedeniyle oluşacak aleyhe sonuçlar için tüm yasal haklarını saklı tuttuğunu bildirmiş ve işe yeni yerde devam etmiştir. İşin tamamlanmasından sonra yüklenici, yeni yerin maliyet artışlarına (daha fazla servis yolu, saha içi nakliye, tünel kalıp revizyonları, kule vinç ek maliyetleri vb.) yol açtığını belirterek ek bedel talebiyle dava açmıştır.

İdarenin Savunması: "Götürü Bedel Sözleşme (TBK 480) Ek Maliyeti Kapsar"

Davalı idare, sözleşmenin götürü bedel olduğunu, Borçlar Kanunu (TBK) Madde 480 uyarınca bedelin artırılamayacağını savunmuştur. Ayrıca idare, Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ) Md. 6/7 (iş yeri değişikliğinde taşıma giderlerinin yükleniciye ait olması) ve Md. 27 (şantiye hizmet yolları, makine vb. giderlerin yükleniciye ait olması) hükümlerine dayanarak davanın reddini istemiştir. Bölge Adliye Mahkemesi de bu gerekçelerle yüklenicinin taleplerinin çoğunu reddetmiştir.

Yargıtay: Tek Taraflı Değişiklik Götürü Bedel Kuralını Bozar

Yargıtay, Bölge Adliye Mahkemesi kararını hukuka aykırı bularak bozmuştur. Yüksek Mahkeme'nin gerekçesi şu şekildedir:

  1. Götürü Bedel Kuralı Sarsılmıştır: TBK 480 ve YİGŞ Md. 27 gibi hükümler, "sözleşme şartlarının değişmemesi" durumunda geçerlidir. Oysa somut olayda idare, sözleşmenin temel unsuru olan "işin yapılacağı yeri" tek taraflı iradesiyle değiştirmiştir. Yüklenici ise teklifini ilk yere göre vermiştir.
  2. Karşılıklı Anlaşma Yoktur: YİGŞ Md. 6/7, iş yeri değişikliğinin "idare ile yüklenicinin karşılıklı olarak anlaşması" kaydıyla yapılabileceğini düzenler. Olayda karşılıklı bir anlaşma yoktur, idarenin tek taraflı dayatması ve yüklenicinin "haklarını saklı tutarak" kabulü vardır.
  3. Masraflar "İlave İş" Niteliğindedir: Bu nedenle, yüklenicinin değişen iş yeri nedeniyle yapmak zorunda kaldığı (ve hakedişlere girmeyen) ek servis yolları, saha içi nakliyeler ve diğer ek maliyetler, "ilave iş" (sözleşme dışı iş) olarak değerlendirilmelidir ve bedeli yükleniciye ödenmelidir.

Analizin Sonucu

Yargıtay, idarenin tek taraflı iş yeri değişikliğinin götürü bedel sözleşmenin sınırlarını aştığına ve bu yüzden doğan ek maliyetlerin sözleşme dışı ilave iş olarak kabul edilerek yükleniciye ödenmesi gerektiğine karar vermiştir. Karar, yerel mahkemenin bu kalemleri (servis yolları, nakliyeler vb.) hatalı şekilde reddetmesi nedeniyle bozulmuştur.

  • İdareler için ders: İdare, götürü bedel sözleşme imzalasa dahi, sözleşmenin temel unsurlarını (yer, proje vb.) tek taraflı olarak değiştiremez. Değiştirmesi halinde, bu değişikliğin getirdiği ek maliyetleri TBK 480 (götürü bedel) gerekçesiyle ödemekten kaçınamaz.
  • Yükleniciler için ders: İdarenin tek taraflı bir değişikliğini (iş yeri değişikliği gibi) kabul etmek zorunda kalırsanız, işe başlamadan önce mutlaka "tüm yasal haklarımızı saklı tutuyoruz" şeklinde bir çekince dilekçesi verin. Bu çekince, gelecekte ek maliyetlerinizi "ilave iş" olarak talep etmenizin önünü açacaktır.