İdare Malı Bitüm Kullanımında Yeni Birim Fiyat: Kar Ederken Zarar Çıkar mı? Bedelsiz Malzemenin Hakedişe Yansıması

Yüklenicinin malzemeyi kendisinin temin edeceği bir işte, idarenin eline geçen bedelsiz (hibe) malzemeyi yükleniciye verip "bunu kullan" demesi durumunda hakediş nasıl düzenlenmeli? Eski fiyattan kesinti mi yapılmalı, yoksa yeni fiyat mı oluşturulmalı? Bu mali mühendislik gerektiren konuda Yaka Danışmanlık çözümleri, en doğru yöntemi belirlemenizi sağlar. Bu analiz, Sayıştay Temyiz Kurulu’nun 10.07.2024 tarihli ve 57023 tutanak sayılı kararı esas alınarak hazırlanmıştır.

Kararın İlgili Kısmı

"Yeni birim fiyat tespit etme şartlarının oluştuğu anlaşıldığından, tespit edilen yeni fiyattan ödeme yapılması ile kamu zararına sebebiyet verilmediğinden... tazmin hükmünün kaldırılmasına..."

Hibe Bitüm ve Yeni Birim Fiyat

Belediye, TÜPRAŞ'tan (veya başka kurumdan) 2000 ton bitümü hibe olarak almıştır. Elinde stoklama imkanı olmadığı için, devam eden asfalt işi yüklenicisine "bu bitümü kullan" demiştir. Sözleşmedeki mevcut poz (GBB U10), "bitüm yükleniciye ait" şeklindedir. İdare, bu pozu kullanmak yerine, "bitüm idareye ait" şeklinde Yeni Birim Fiyat (YBF-1) oluşturmuş ve bu (daha düşük) fiyat üzerinden ödeme yapmıştır.

Sayıştay Dairesinin 'Piyasa Fiyatı Kesilmeli' Görüşü

Sayıştay Dairesi, yeni fiyat yapmaya gerek olmadığını, mevcut pozdan (yüksek fiyat) devam edilip, idarenin verdiği bitümün piyasa rayiç bedelinin hakedişten kesilmesi gerektiğini savunmuştur. Daireye göre, idarenin bedelsiz (0 TL) aldığı bitümü yükleniciye verirken piyasa fiyatından düşmemesi kamu zararıdır.

Temyiz Kurulu'nun 'Kamu Yararı' Kararı

Temyiz Kurulu, idarenin işlemini onaylamıştır:

  1. Yeni İş Kalemi: Bitümü idarenin vermesi, işin niteliğini ve maliyet yapısını değiştirir. Bu "sözleşmede olmayan yeni bir iş"tir ve YBF yapılmasını gerektirir.
  2. Yükleniciyi Zorlama: Yüklenici, bitümü de kendisi alıp kâr edeceği bir fiyata imza atmıştır. İdarenin "bitümü ben veriyorum, piyasa fiyatını düşerim" demesi, yükleniciyi zarara sokabilir (ticari dengesini bozar).
  3. İdare Kârda: İdare, YBF yaparak bitüm maliyetini ödemekten kurtulmuş, sadece işçilik ve nakliye ödemiştir. Bu yöntem, yaklaşık maliyetten %40 daha ucuza gelmiştir.
  4. Sonuç: YBF yapmak mevzuata uygundur, kamu zararı yoktur.

Analizin Sonucu

  • Malzeme Değişikliği: Ana malzeme (bitüm, çimento vb.) idare tarafından verilirse, mutlaka "malzeme hariç" yeni birim fiyat yapılmalıdır.
  • Rayiç Kesintisi Risklidir: Mevcut fiyattan rayiç bedel kesmek, yüklenici itirazlarına ve hukuki sorunlara yol açabilir; YBF daha şeffaftır.
  • Hibe Avantajı: İdarenin hibe malı kullanması kamu yararınadır; muhasebeleştirme yöntemi (YBF) bu yararı gölgelememelidir.