Mahkeme Kararıyla Sözleşme Feshedilirse Yüklenici Hangi Masrafları İsteyebilir?

Kamu ihalelerinde, sözleşme imzalanıp yer teslimi yapıldıktan sonra dahi, diğer isteklilerin açtığı davalar veya KİK kararları nedeniyle mevcut sözleşmenin iptal edilmesi riski bulunmaktadır. İdarenin bir yargı kararına uyarak sözleşmeyi feshetmesi durumunda, işe başlamış olan yüklenicinin yaptığı masrafların ve beklediği kârın akıbeti, en önemli hukuki sorunlardandır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, "hukuki imkansızlık" nedeniyle yapılan fesihlerde talep edebileceğiniz tazminat kalemlerini (menfi zarar) doğru tespit etmenizi sağlar. Bu analizde, Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 23.05.2017 tarihli ve 2017/313 E., 2017/2183 K. sayılı kararı incelenmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Bu haliyle davacı sözleşmesinin feshinin subjektif imkânsızlık sonucu olduğu anlaşılmaktadır. ... davalı iş sahibi açısından edimin yerine getirilmesi imkânsız olmakla BK'nın 96. maddesine göre davalının kusursuz olduğu açıktır. ... Yüklenici kâr kaybı ve müspet zararını talep edemez ise de sözleşme nedeniyle yaptığı Noter masrafı, karar pulu, All risk sigorta masrafı, Kamu İhale Kurumu payı ve teminat mektubu komisyon bedelleri... menfi zarar kapsamında davalıdan isteyebileceğinden..."

Olayın Arka Planı: İdare Mahkemesi Kararı ve Sözleşmenin Feshi

Davacı yüklenici, bir eğitim ve araştırma hastanesi yapım işi ihalesini kazanmış, 23.07.2010 tarihinde sözleşmeyi imzalamış ve yer teslimi alarak işe başlamıştır. Ancak, ihaleye katılan başka firmaların KİK'e ve İdare Mahkemesi'ne yaptıkları başvurular sonucunda, KİK'in düzeltici işlem kararları ve nihayetinde İdare Mahkemesi'nin KİK kararını iptal eden kararı nedeniyle idare, önce inşaat faaliyetini durdurmuş, ardından 08.04.2011 tarihinde sözleşmeyi feshetmiştir.

Yüklenicinin Talebi: Kâr Kaybı ve Tüm Sözleşme Masrafları

Sözleşmesi feshedilen yüklenici, feshin idarenin hatasından (ihale sürecini yanlış yönetmesi) kaynaklandığını ve haksız olduğunu iddia ederek dava açmıştır. Yüklenici, bu haksız fesih nedeniyle hem işi yapsaydı elde edeceği kârdan mahrum kaldığını (kâr kaybı / müspet zarar) hem de sözleşme için yaptığı masrafları (teminat mektubu komisyonu, KİK payı, noter harcı, personel giderleri vb. / menfi zarar) talep etmiştir.

Yargıtay: Fesih Haklıdır Ancak İdarenin Kusurundan Değil, "Hukuki İmkânsızlıktan" Kaynaklıdır

Yargıtay, ilk derece mahkemesinin davanın reddi yönündeki kararını kısmen değiştirerek bozmuştur. Yüksek Mahkeme'ye göre:

  1. İdare Kusursuzdur: Davalı idare, sözleşmeyi kendi iradesiyle değil, kesinleşen bir İdare Mahkemesi kararına ve KİK'in düzeltici işlem kararına uymak zorunda kaldığı için feshetmiştir. Bu durum, idare açısından Borçlar Kanunu kapsamında "subjektif imkansızlık" (veya hukuki imkansızlık) halidir. İdare yargı kararına uymak zorunda olduğundan fesihte "kusursuzdur".
  2. Kâr Kaybı (Müspet Zarar) İstenemez: İdare kusursuz olduğundan, yüklenicinin kâr kaybı (sözleşme ifa edilseydi elde edilecek kazanç) gibi müspet zararlarını talep etmesi mümkün değildir.
  3. Masraflar (Menfi Zarar) İstenir: Ancak, idare kusursuz da olsa, sözleşmenin feshi nedeniyle aldığı şeyleri (eğer varsa) nedensiz zenginleşme kurallarına göre geri vermekle yükümlüdür. Yüklenici, idareye bir kusur atfedilemese dahi, bu sözleşmeye güvenerek yaptığı ve boşa giden masraflarını (menfi zarar) talep edebilir.

Analizin Sonucu

Yargıtay, idarenin kusursuz olduğu bu tür fesihlerde kâr kaybı talebinin reddedilmesi, ancak yüklenicinin sözleşme için yaptığı gerçek ve ispatlanabilir masrafların (Noter masrafı, karar pulu, KİK payı, teminat mektubu komisyon bedelleri, personel masrafları vb.) menfi zarar kapsamında hesaplanarak yükleniciye ödenmesi gerektiğine karar vermiştir.

  • İdareler için ders: Yargı veya KİK kararı uyarınca bir sözleşmeyi feshetmek, idareyi kusurlu yapmaz ve kâr kaybı tazminatından kurtarır. Ancak bu durum, yüklenicinin sözleşme için cebinden çıkan (Noter, KİK, teminat komisyonu gibi) menfi zararlarını ödeme yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.
  • Yükleniciler için ders: Sözleşmeniz, sizden kaynaklanmayan ancak idarenin de kusurlu sayılamayacağı (yargı kararı, mücbir sebep vb.) nedenlerle feshedilirse, kâr kaybı talep etme hakkınız bulunmamaktadır. Ancak, sözleşmeye güvenerek yaptığınız tüm başlangıç masraflarını (menfi zarar) fatura ve dekontlarıyla ispatlayarak idareden talep edebilirsiniz.