Müspet Zarar ve Menfi Zarar Ayrımı: Yargıtay'dan Haklı Fesihte Tazminat Sınırlarına Dair Emsal Karar

Kamu ihalelerinde idarenin kusuru (yer teslimi yapmama, kamulaştırmayı bitirmeme) nedeniyle yüklenicinin sözleşmeyi haklı olarak feshetmesi, tazminat taleplerini gündeme getirir. Ancak yüklenicinin bu fesihten dolayı "kâr kaybını" mı (müspet zarar), yoksa sadece "yaptığı masrafları" mı (menfi zarar) talep edebileceği, hukuki bir ikilemdir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, fesih halinde talep edilebilecek tazminat kalemlerinin hukuki sınırlarını doğru çizmenizi sağlar. Bu analizde, Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 24.04.2018 tarihli ve 2016/5887 E., 2018/1691 K. sayılı kararı ile müspet ve menfi zarar ayrımını netleştiriyoruz.

Kararın İlgili Kısmı

"Kural olarak sözleşmenin haklı feshi halinde fesheden, sözleşme tarihi itibariyle yürürlükte olan 818 sayılı BK'nın 106 ve 108. maddeleri uyarınca akdin hükümsüzlüğünden kaynaklanan zararın tazminini isteyebilir. Doktrinde hakim olan görüşe ve Yargıtay'ın yerleşik uygulamasına göre burada oluşan zarar menfi (olumsuz) zarardır. ... Özetle sözleşmenin feshedilmesi halinde sözleşmeyi feshedenin kâr kaybı isteyebilmesi için sözleşmede buna dair düzenleme bulunması gerekir. ... 6098 sayılı TBK'nın 125/son maddesi uyarınca sözleşmeyi haklı olarak fesheden taraf ancak olumsuz zararını isteyebilir, olumlu zararını isteyemez."

İdarenin Kamulaştırmayı Bitirmemesi ve Yüklenicinin Haklı Feshi

Bir gölet sulaması yapım işinde, imalat yapılacak alanlarda kamulaştırma zorunluluğu olmasına rağmen idare, bu işlemleri tamamlamadan ihaleye çıkmış ve sözleşmeyi imzalamıştır. İdare, yükleniciye gönderdiği yazıda "kamulaştırma işlemleri bitirilmeden... el atılmaması" talimatını vererek işin başlamasını fiilen engellemiştir. Yüklenici, çalışılamayan süreler için süre uzatımı talep etmiş, cevap alamayınca da sözleşmeyi haklı olarak feshetmiştir.

Yüklenicinin Hem Kâr Kaybı Hem de Masraf Talebi

Yüklenici, haklı feshe dayanarak idareye dava açmış ve iki temel talepte bulunmuştur:

  1. Menfi (Olumsuz) Zarar: Sözleşme giderleri (harç, noter masrafı, KİK payı), teknik personel giderleri, teminat mektubu komisyonu gibi sözleşmeye güvenerek yaptığı masraflar.
  2. Müspet (Olumlu) Zarar: Sözleşmeden beklenen ve işi yapsaydı elde edeceği "kâr kaybı".

Yargıtay'ın Net Ayrımı: Müspet Zarar (Kâr Kaybı) İstenemez

Yargıtay, öncelikle idarenin kamulaştırma işlemlerini tamamlamayarak ve yüklenicinin taleplerine cevap vermeyerek kusurlu olduğunu, bu nedenle yüklenicinin sözleşmeyi feshinin "haklı" olduğunu tespit etmiştir. Ancak Yargıtay, tazminat taleplerini ayırmıştır:

  • Müspet Zarar (Kâr Kaybı): Yüksek Mahkeme, kâr kaybının "müspet zarar" (akdin ifa edilmemesinden doğan zarar) olduğunu belirtmiştir. Sözleşmenin haklı nedenle feshedilmesi (akitten dönme) halinde kural olarak sadece menfi zarar istenebilir. Yüklenicinin kâr kaybı (müspet zarar) isteyebilmesi için sözleşmede bu duruma özel bir düzenleme (hüküm) bulunması gerekir. Olaydaki sözleşmede böyle bir düzenleme olmadığından kâr kaybı talebi reddedilmelidir.
  • Menfi Zarar (Masraflar): Yargıtay, menfi zararı "sözleşme yaptığı için uğradığı, sözleşme yapmamış olsa idi uğramayacağı zarar" olarak tanımlamıştır. Yüklenicinin sözleşmeye güvenerek yaptığı noter masrafı, KİK payı, teminat mektubu komisyonu, personel masrafları gibi giderler menfi zarar kapsamındadır ve haklı fesih durumunda idareden talep edilebilir.

Analizin Sonucu

Yargıtay, yerel mahkemenin davayı tamamen reddeden kararını bozmuştur. Yüklenicinin fesihte haklı olduğuna, ancak sadece menfi zarar kalemlerini (masrafları) talep edebileceğine, kâr kaybı (müspet zarar) talebinin ise reddedilmesi gerektiğine hükmetmiştir.

  • İdareler için ders: Yer teslimi ve kamulaştırma gibi temel yükümlülüklerin yerine getirilmemesi, yükleniciye haklı fesih imkanı tanır. Bu durumda idare, en azından yüklenicinin sözleşme için yaptığı hazırlık masraflarını (menfi zarar) ödemek zorunda kalacaktır.
  • Yükleniciler için ders: İdarenin kusuru nedeniyle sözleşmeyi haklı olarak feshetmek, otomatik olarak kâr kaybı talep etme hakkı doğurmaz. Kâr kaybı (müspet zarar) talep edebilmek için, sözleşmede buna izin veren açık bir hüküm aranmalıdır. Aksi halde, sadece sözleşmeye güvenerek yapılan masraflar (menfi zarar) talep edilebilir.