Proje Metraj Hatası Götürü Bedele Dahil mi? Yargıtay'dan "Yeri Görme" Yükümlülüğünün Sınırlarına Dair Karar

Anahtar teslim götürü bedel sözleşmeler, kamu ihalelerinde sıkça "sürpriz maliyetleri" önlemek amacıyla tercih edilse de, ihaleye esas projelerdeki temel hatalar (ölçüm, metraj hataları gibi) en büyük anlaşmazlıkların kaynağıdır. İdarelerin, proje hatasına rağmen "götürü bedel" ve yüklenicinin "yeri görme yükümlülüğü" (İdari Şartname Md. 12) gerekçelerinin arkasına sığınması, ciddi hak kayıplarına yol açmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, götürü bedel sözleşmelerin hukuki sınırlarını doğru belirlemenizi sağlar. Bu analizde, Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 19.02.2020 tarihli ve 2019/989 E., 2020/673 K. sayılı kararına odaklanacağız.

Kararın İlgili Kısmı

"...yüklenicinin projede belirlenen ölçümlemeyi ölçüm yapmak suretiyle kontrol ederek uygun olduğunu kabul ettiğine dair ihale evrakında bir açıklık da bulunmadığından ölçümlemeyi kabul ettiği anlamına gelmez. Sözleşme ve eki uygulama projesinde belirtilen iş alanının eksik belirtildiği ve bu eksikliğin yüklenici tarafından işin başında ölçülerek tesbit edilip, işin kabul edilmemesi gerektiğini beklemek, hayatın olağan akışına da ters bir durumdur. ... Bu nedenlerle yüklenicinin fiili olarak yaptığı işin bedelini sözleşme dışı fazla imâlat bedeli olarak talep edebileceğinin kabulü gerekir."

Projedeki Metraj Hatası ve Fiili Fazla İmalat

Anahtar teslim götürü bedel usulüyle ihale edilen bir askeri okul binalarının dış cephe mantolama işinde, idare tarafından hazırlanan ve ihaleye esas teşkil eden projelerde toplam metrekare yaklaşık 16.200 m² olarak gösterilmiştir. Yüklenici işi tamamladığında, fiilen yapılan imalatın 18.500 m² civarında olduğunu tespit etmiş ve aradaki yaklaşık 2.300 m²'lik farkın bedelini "fazla imalat" olarak talep etmiştir.

İdarenin Savunması: "Götürü Bedeldir, Yeri Gördün, Kontrol Etseydin"

Davalı idare, sözleşmenin "anahtar teslim götürü bedel" olduğunu, bu tür sözleşmelerde metraj hesabı yapılmayacağını savunmuştur. İdare ayrıca, İdari Şartname'nin "işin yapılacağı yerin görülmesi" başlıklı 12. maddesine ve YİGŞ'nin ilgili hükümlerine (örn: Md. 14) atıf yaparak, yüklenicinin yeri inceleyerek teklif verdiğini, projeyi ve malzemelerin miktarını kontrol etmiş sayıldığını, bu nedenle proje ile uygulama arasında bir fark olsa bile bunu işin başında idareye yazılı bildirmesi gerektiğini, aksi halde itiraz hakkının kalmadığını belirterek davanın reddini istemiştir.

Yargıtay: "Yeri Görme Yükümlülüğü Proje Metrajını Onaylamak Değildir"

Yargıtay, yerel mahkemenin ve Bölge Adliye Mahkemesi'nin davayı reddeden kararını bozmuştur. Yüksek Mahkeme'ye göre:

  1. İdari Şartname Md. 12 veya YİGŞ'deki "yeri görme" ve "proje uygunluğunu inceleme" yükümlülükleri, yüklenicinin idarenin verdiği projedeki ölçümlemeyi (metrajı) bizzat ölçerek kontrol ettiğini ve onayladığını kabul ettiği anlamına gelmez.
  2. Yüklenicinin, idarenin hazırladığı proje ve metraja güvenerek teklif vermesi hayatın olağan akışına uygundur.
  3. Yükleniciden, işin başında tüm binaların metrajını yeniden ölçerek idarenin proje hatasını tespit etmesini beklemek hayatın olağan akışına terstir.
  4. Bu nedenle, projedeki alan ile fiili alan arasındaki fark, götürü bedele dahil bir iş değil, "sözleşme dışı fazla imalat" niteliğindedir ve bedelinin yükleniciye ödenmesi gerekir.

Analizin Sonucu

Yargıtay'ın bu kararı, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerdeki "götürü" kavramının sınırlarını çizmektedir. Götürü bedel, projede tanımlanan işin yapım bedelidir. Eğer proje hatalıysa ve fiili imalat projeyi aşıyorsa, bu aşan kısım sözleşme kapsamında değil, "sözleşme dışı fazla imalat"tır ve YİGŞ 21'e (veya ilgili kanun hükümlerine) göre bedeli ödenmelidir. Yüklenicinin "yeri görme" yükümlülüğü, idarenin hazırladığı projedeki metraj hatalarını üstlendiği anlamına gelmez.

  • İdareler için ders: İdareler, anahtar teslim ihalelerde "götürü bedel" kavramına güvenerek proje hazırlama yükümlülüklerini (özellikle metraj, keşif) hafife almamalıdır. Projedeki esaslı hatalar, götürü bedele rağmen idareye ek maliyet olarak dönecektir.
  • Yükleniciler için ders: Anahtar teslim işlerde, "yeri görme" yükümlülüğü idarenin proje hatalarından sorumlu olunduğu anlamına gelmez. Proje ile fiili durum arasında net bir fark tespit edildiğinde, bu durum "sözleşme dışı fazla imalat" olarak değerlendirilmeli ve yasal yollarla talep edilmelidir.