Götürü Bedel Sözleşmede "Zemin Sürprizi": Çok Sert Kaya Çıkması Ek Ödeme Gerektirir mi?

Anahtar teslim götürü bedel işler, doğası gereği yükleniciye belirli riskleri yükler. Bu risklerin en başında zemin koşulları gelir. Mahal listesinde veya zemin etüdünde belirtilenden farklı bir zeminle karşılaşan yüklenicilerin, bu durumu birim fiyat üzerinden ayrıca faturalandırmak istemesi sıkça rastlanan bir uyuşmazlıktır. Yüksek Fen Kurulu'nun 09.03.2022 tarihli ve 2022/73 sayılı Kararı, bu konudaki sınırları net bir şekilde çizmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, sözleşme türüne göre haklarınızı ve risklerinizi netleştirmenizi sağlar.

Kararın İlgili Kısmı

"...idaresince proje yeri ve yapının zemin kotları ile ilgili bir değişikliğe gidilmediği, bu sebeple zemin cinsine bağlı olarak kazı imalatlarının anahtar teslimi götürü bedel sözleşme kapsamından çıkartılarak birim fiyata dönüştürülmesinin sözleşme hükümlerine uygun düşmeyeceği..."

Yüklenicinin Talebi: "Çok Sert Kaya" İçin Birim Fiyattan Ödeme

Bir üniversite külliyesi yapım işi, anahtar teslim götürü bedel sözleşme ile ihale edilmiştir. Yüklenici, kazı sırasında mahal listesinde "Makine ile her derinlikte yumuşak ve sert küskülük kazılması" olarak tanımlanan imalat yerine, yoğunluğu çok daha yüksek olan "blok halinde çok sert kaya" ile karşılaştığını iddia etmiştir. Bu duruma dayanarak, yapılan kazının "çok sert kaya kazılması" pozuna uygun olduğunu ve ödemenin bu pozun birim fiyatı üzerinden yapılması gerektiğini talep etmiştir.

İdarenin Görüşü: "Sözleşme Götürü Bedeldir, Risk Yüklenicidedir"

İdare, bu talebi reddetmiştir. Gerekçeleri şunlardır:

  1. İşin sözleşmesi anahtar teslim götürü bedeldir. Bu tür sözleşmelerde ödemeler, işin tamamı için teklif edilen toplam bedel üzerinden, ilerleme yüzdelerine (pursantaj) göre yapılır.
  2. Mahal listesindeki poz tanımları ve birim fiyat tariflerine yapılan atıflar, ödemeye esas teşkil etmez; sadece imalatın teknik yapım koşullarını tarifler.
  3. İdare tarafından projede (örneğin binanın yeri, zemin kotları) bir değişiklik yapılmamıştır. Zemin sınıfının farklı çıkması, götürü bedel sözleşme kapsamında yüklenicinin üstlendiği bir risktir.

Yüksek Fen Kurulu'nun Değerlendirmesi: Proje Değişmedikçe Götürü Bedel Esastır

Yüksek Fen Kurulu (YFK), idarenin görüşünü destekleyen bir karar vermiştir. YFK'nın değerlendirmesi şu şekildedir:

  • Anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde esas olan, uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listeleridir. Yüklenici, işin tamamını bu projelere göre teklif ettiği toplam bedelle yapmayı taahhüt eder.
  • Ödemeler, birim fiyatlar üzerinden değil, ilerleme yüzdeleri (pursantaj) üzerinden yapılır.
  • Dokümanlarda birim fiyat tariflerine veya poz numaralarına atıfta bulunulması, o işin teknik şartlarını vurgulamak amacını taşır; ödeme yöntemini birim fiyata çevirmez.
  • YFK, somut olayda idarenin "proje yeri ve yapının zemin kotları" ile ilgili bir değişikliğe gitmediğini tespit etmiştir.
  • Bu nedenle, sadece zemin cinsinin farklı çıkmasına dayanarak bir imalat kaleminin götürü bedel kapsamından çıkarılıp birim fiyata dönüştürülmesi, sözleşmenin ruhuna ve mevzuata aykırıdır.

Analizin Sonucu

  • Anahtar teslim götürü bedel bir işte, zemin koşullarının beklenenden zorlu çıkması (daha sert kaya, sulu zemin vb.) kural olarak yüklenicinin riskindedir.
  • Yüklenici, ancak idarenin uygulama projesini (örneğin temel kotlarını, bina yerleşimini) değiştirmesi ve bu değişikliğin yeni bir iş veya iş artışı doğurması halinde ek bedel talep edebilir.

Mahal listesindeki poz tanımları, bir ödeme listesi değil, bir "yapılacak işler listesi" (teknik tarif) niteliğindedir.