YFK'dan Kritik Karar: Götürü Bedel İş Eksilişinde "İhale Tenzilatı" Uygulanamaz!

Anahtar teslim götürü bedel işlerde proje değişikliği nedeniyle iş artışı (ilave iş) yapıldığında, bedelinin YİGŞ Madde 22'ye göre hesaplanacağı bilinmektedir. Peki, aynı proje değişikliği bir iş eksilişine (imalattan vazgeçme) neden olursa, bu eksilen işin bedeli nasıl hesaplanır? İdareler, genellikle yüklenicinin "ihale tenzilatı" (kırım oranı) üzerinden hesaplama yaparak daha fazla kesinti yapma eğilimindedir. Yüksek Fen Kurulu'nun 19.01.2022 tarihli ve 2022/12 sayılı Kararı, bu yaygın ancak hatalı uygulamaya net bir "dur" demiştir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, iş eksilişi hesaplamalarında YİGŞ 22'nin lehinize olan hükümlerinin doğru uygulanmasını sağlar.

Kararın İlgili Kısmı

"...ihale dokümanı arasında yer almayan yaklaşık maliyet hesap cetvelinin yeni birim fiyatın tespitine yönelik anlaşmazlıkların çözümünde başvurulacak bir doküman olarak değerlendirilemeyeceği ve yeni birim fiyatın tespitinde, yaklaşık maliyet ile sözleşme bedeli arasındaki farktan hareketle bulunacak bir oranda, belirlenmiş olan yeni birim fiyatın tenzilata tabi tutulamayacağına dair de işe ait sözleşme ve ekleri ile ilgili mevzuatta herhangi bir hüküm bulunmadığı..."

İş Eksilişi ve Tenzilat Anlaşmazlığı

Bir hizmet binası ikmal inşaatı işi, anahtar teslim götürü bedel sözleşme ile yürütülmektedir. İşin devamı sırasında peyzaj ve nizamiye projelerinde revizyona gidilmiş, bu revizyon sonucunda bazı imalat kalemlerinin miktarında artış, bazılarında ise (iş eksilişi) azalış meydana gelmiştir.

Anlaşmazlık, idarenin bu iş eksilişinin bedelini hesaplama yönteminden kaynaklanmıştır. İdare, eksilen imalatların bedelini, ihale öncesi hazırladığı "yaklaşık maliyet" dosyasındaki fiyatları bularak ve bu fiyatlara yüklenicinin sözleşmedeki "ihale tenzilatı" (kırım) oranını uygulayarak tespit etmiştir. Yüklenici, "ihale tenzilatı uygulanmasına" itiraz ederek hakedişi şerhli imzalamış ve konuyu Yüksek Fen Kurulu'na taşımıştır.

Yüksek Fen Kurulu'nun Değerlendirmesi: İş Eksilişi de YİGŞ 22'ye Tabidir

Yüksek Fen Kurulu (YFK), yüklenicinin itirazını haklı bularak "ihale tenzilatı" uygulamasının mevzuata aykırı olduğuna karar vermiştir:

  1. İş Eksilişi de Yeni Fiyattır: YFK, proje değişikliğine bağlı olarak ortaya çıkan iş eksilişi kapsamına giren imalatların fiyatının da, tıpkı iş artışları gibi, YİGŞ’nin 22 nci maddesinde yer alan yeni fiyatın tespitine ilişkin hükümlerin aynı şekilde uygulanması suretiyle tespit edilmesi gerektiğini belirtmiştir.
  2. Yaklaşık Maliyet Sözleşme Eki Değildir: YFK, "yaklaşık maliyetin" idare tarafından ihale öncesi hazırlanan ve gizliliği olan bir belge olduğunu, isteklilerin bu belgeden haberdar olmasının hukuken mümkün olmadığını ve bu nedenle sözleşmenin bir parçası sayılamayacağını vurgulamıştır.
  3. Tenzilat Uygulamasının Yasal Dayanağı Yoktur: Kararın en net kısmı, "yaklaşık maliyet ile sözleşme bedeli arasındaki farktan hareketle bulunacak bir oranda (yani ihale tenzilatı) ... yeni birim fiyatın tenzilata tabi tutulamayacağına" dair mevzuatta hiçbir hüküm bulunmadığıdır.
  4. Doğru Yöntem: Hem artan hem de eksilen işlerin bedeli, YİGŞ 22'de belirtilen analiz ve rayiç hiyerarşisine (örn: yüklenicinin teklif analizleri, idaredeki mevcut analizler, oda rayiçleri vb.) göre taraflarca "müştereken" tespit edilmelidir.

Analizin Sonucu

  • Anahtar teslim götürü bedel işlerde, proje değişikliği nedeniyle yapılmasından vazgeçilen imalatların (iş eksilişi) bedeli, yüklenicinin "ihale tenzilatı" veya "kırım oranı" uygulanarak hesaplanamaz.
  • "Yaklaşık Maliyet" cetveli, bir sözleşme belgesi değildir ve iş artışı/eksilişi hesaplamalarında referans alınamaz.
  • İş eksilişinin bedeli, YİGŞ Madde 22'nin yeni fiyat tespit usullerine göre (analiz ve rayiçler kullanılarak) sıfırdan hesaplanmalı ve toplam hakedişten bu bedel düşülmelidir.
  • Bu karar, idarelerin iş eksilişlerinde yaklaşık maliyeti ve tenzilat oranını kullanarak yükleniciden orantısız kesinti yapmasının önüne geçmektedir.