Yargıtay'dan Götürü Bedel Sözleşmeler İçin Kritik Hesaplama: %10 Sınırı Aşıldığında Fiyat Nasıl Belirlenir?

Götürü bedel sözleşmelerde, sözleşme kapsamında öngörülenden fazla yapılan imalatlar (fazla imalat) ile sözleşmede hiç olmayan ancak idarece yaptırılan yeni işlerin (ilave iş) nasıl fiyatlandırılacağı, uygulamadaki en büyük hukuki sorunlardandır. Yüklenicinin artan maliyetlerini nasıl tahsil edeceği, YİGŞ'nin 21. ve 22. maddelerinin yorumlanmasına bağlıdır. Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 2020/951 E., 2021/308 K. sayılı kararı, bu iki farklı durum için uygulanacak hesaplama metodolojisini net bir şekilde ayırmıştır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, fazla imalat ve ilave iş alacaklarınızın doğru hukuki zeminde tahsil edilmesini sağlar.

Kararın İlgili Kısmı

"...davacının 18.511,00 TL olarak sınırladığı yaklaşık maliyette yer alıp miktar olarak fazla yapılan işler kalemi alacağı bakımından dava konusu fazla imalâtların iş artış oranı belirlenip %10 oranda fazla yapılan imalâtların bedellerinin sözleşmenin 28. ve şartnamenin 21. maddesi uyarınca sözleşme fiyatlarıyla, %10 oranı aşan imalâtların ise bedellerinin yapıldığı yıl piyasa fiyatlarıyla hesaplattırılması... davacının 38,933,00 TL olarak sınırlandırdığı sözleşme kapsamında yer almayan ilave işler bedeli alacağı kalemine ilişkin olarak ise Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin 22. maddesindeki düzenlemeye göre bedel hesaplattırılması gerekirken..."

Fazla İmalat ve İlave İş Alacağı Talebi

Davacı yüklenici, 30/10/2008 tarihli götürü bedelli sözleşme kapsamında, 18.511,00 TL "sözleşme kapsamında yapılan fazla imalat bedeli" (sözleşmede olan bir işin miktarının artması) ve 38.933,00 TL "sözleşme kapsamında yer almayıp yaptırılan ilave iş bedeli" (sözleşmede hiç olmayan yeni bir iş kalemi) talep etmiştir.

Mahkemenin Hatalı Bilirkişi Raporu

Yerel mahkemenin dayandığı bilirkişi raporları, Yargıtay tarafından YİGŞ hükümlerine aykırı ve hatalı bulunmuştur. Bilirkişi, "fazla imalat" talebini hatalı bir şekilde "fiyat farkı" talebi olarak yorumlamış ve bu talebi reddetmiştir. "İlave işler" (yeni işler) için ise YİGŞ Md. 22'ye uygun bir analiz yapmak yerine, yaklaşık maliyet üzerinden bir hesaplama yapmıştır.

Yargıtay'ın İkili Ayrımı: YİGŞ Md. 21 ve Md. 22 Farkı

Yargıtay, bozma kararında bu iki alacak kaleminin farklı hukuki rejimlere tabi olduğunu belirtmiştir:

  1. Fazla İmalat (Mevcut Kalem, YİGŞ Md. 21): Bu, sözleşmede zaten var olan bir iş kaleminin miktarının artmasıdır. Bu durumda YİGŞ Md. 21 uygulanır. Mahkeme önce iş artış oranını bulmalıdır. %10 iş artış sınırı içinde kalan fazla imalatın bedeli "sözleşme fiyatlarıyla" ödenmelidir. %10 sınırını aşan kısım ise artık sözleşme dışı sayılır ve TBK 526 vd. (vekâletsiz iş görme) hükümleri uyarınca "yapıldığı yıl piyasa fiyatlarıyla" ödenmelidir.
  2. İlave İş (Yeni Kalem, YİGŞ Md. 22): Bu, sözleşmede hiç olmayan yeni bir iş kaleminin yaptırılmasıdır. Bu durumda bedel, YİGŞ Md. 22'de belirtilen usullere (yeni birim fiyat analizi, varsa benzer pozlar vb.) göre hesaplanmalıdır. Yaklaşık maliyetin bu hesaplamada doğrudan esas alınması hatalıdır.

Analizin Sonucu

  • İdareler İçin: Götürü bedelli işlerde, sözleşmede yer alan bir kalemin miktarının artması (fazla imalat) ile sözleşmede hiç olmayan yeni bir işin (ilave iş) yaptırılması farklıdır. Fazla imalatta %10 sınırına kadar sözleşme fiyatı, üzeri piyasa rayici uygulanırken; ilave işlerde YİGŞ Md. 22'ye göre yeni fiyat tespiti yapılmalıdır.
  • Yükleniciler İçin: Yükleniciler, taleplerini bu iki ayrım üzerinden doğru hukuki temele oturtmalıdır. Sözleşme kalemlerindeki miktar artışları için (%10'u aşan kısımda) piyasa rayici talep edilebilirken, yeni işler için YİGŞ Md. 22 kapsamında yeni birim fiyat tespiti istenmelidir.