Yargıtay'dan Götürü Bedelde Fazla İmalat Hesabı Dersi: YİGŞ Madde 21 ve 22 Nasıl Uygulanır?
Götürü bedel (anahtar teslim) sözleşmelerde temel prensip, bedelin sabit olmasıdır. Ancak, idarenin talebiyle sözleşme kapsamında olmayan "ilave işler" yapıldığında, bu işlerin bedelinin nasıl hesaplanacağı en önemli hukuki sorundur. Özellikle iş artışının sözleşme bedelinin %10'unu aşıp aşmadığı, Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin (YİGŞ) 21. ve 22. maddeleri gereği, kullanılacak fiyatı (sözleşme fiyatı veya piyasa rayici) tamamen değiştirmektedir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, fazla imalat alacaklarınızın doğru ve eksiksiz hesaplanmasını sağlar. Yargıtay 6. Hukuk Dairesi’nin 12.02.2025 tarihli ve E:2024/633, K:2025/457 sayılı kararı, bu hesaplama yönteminin nasıl yapılması gerektiğini net bir şekilde tarif etmektedir.
Kararın İlgili Kısmı
"Bu halde mahkemece yapılacak iş; sözleşmenin götürü bedelli olduğu gözetilerek yapılan işin fiziki oranı belirlenip ... davacının hak ettiği bedelinin hesaplanması... sözleşme dışı ilave işler yönünden de; Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin 21. ve 22. maddelerinin dikkate alınarak ... sözleşme dışı ilave işlerin ne miktar iş artışına yol açtığının belirlenmesi ve %10 kapsamında kalan iş artışı bedelinin sözleşme fiyatlarıyla, %110’u aşan kısım yönünden ise iş sahibinin yararına olan imalatların bedelinin işin yapıldığı tarihteki mahalli serbest piyasa rayiçleriyle hesaplanması suretiyle ek rapor alınarak..."
Olayın Arka Planı: Bakiye Alacak ve Fazla İmalat Talebi
Davacı yüklenici, Urla Belediye Başkanlığı ile 2012 yılında 522.000 TL götürü bedelli bir inşaat işi sözleşmesi imzalamıştır. Yüklenici, işi gecikmeli bitirmiş; idarenin hakedişleri geç ödediğini, haksız gecikme cezası kestiğini, bakiye alacağını ödemediğini ve sözleşme dışı fazla imalatlar yaptırdığını iddia ederek dava açmıştır.
İlk Bozma Kararı: Yargıtay Hesaplama Yöntemini Tarif Etti
Dava ilk olarak Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'ne gitmiştir. Yargıtay;
- Fiyat farkı ve gecikme cezası taleplerini, yüklenicinin hakedişlere usulüne uygun (YİGŞ 39'a göre) itiraz etmemesi nedeniyle reddetmiştir.
- Ancak bakiye alacak ve fazla imalat hesabı için alınan raporu denetime elverişli bulmayarak kararı bozmuştur. Bozma gerekçesinde, fazla imalatların YİGŞ Md. 21 (sözleşme bedelinin %10'una kadar olan artışların sözleşme fiyatıyla) ve YİGŞ Md. 22 (götürü bedelde %10'u aşan artışların piyasa rayiciyle) hükümlerine göre hesaplanması gerektiğini açıkça belirtmiştir.
Yargıtay Analizi (İkinci Bozma): Mahkeme Bozmaya Uydu Ama Gereğini Yaptırmadı
Yerel mahkeme, Yargıtay'ın bu bozma kararına "uymuş" ancak aldığı yeni bilirkişi raporu, Yargıtay'ın tarif ettiği YİGŞ 21 ve 22 ayrımını yine yapmamıştır. Yüklenici, "bilirkişi bozmaya aykırı rapor düzenledi, YİGŞ 21/22 uygulanmadı" diyerek kararı tekrar temyiz etmiştir.
Yargıtay 6. Hukuk Dairesi, davacıyı haklı bularak ve mahkemenin "bozma gereklerini yerine getirmediğini" tespit ederek kararı ikinci kez bozmuştur. Yargıtay, mahkemenin yapması gereken doğru hesaplama yöntemini tekrar tarif etmiştir:
- Bakiye Alacak Hesabı (Sözleşme İçi): İş götürü bedel olduğundan, yüklenicinin sözleşme kapsamında hak ettiği bedel, yaptığı işin "fiziki oranı" (tamamlanma yüzdesi) belirlenip, bu oranın sözleşme bedeline (522.000 TL) uygulanmasıyla bulunmalıdır.
- Fazla İmalat Hesabı (Sözleşme Dışı):
- Önce, sözleşme dışı yapılan ilave işlerin toplam tutarı, sözleşme bedelinin %10'unu (52.200 TL) aşıp aşmadığı belirlenmelidir.
- %10 sınırı içinde kalan imalat bedeli (YİGŞ 21) sözleşme fiyatlarıyla (veya sözleşme birim fiyatlarına kıyasen) hesaplanmalıdır.
- %10 sınırını aşan kısımdaki imalatların bedeli ise (YİGŞ 22) işin yapıldığı tarihteki "mahalli serbest piyasa rayiçleri" ile hesaplanmalıdır.
Analizin Sonucu
- Götürü Bedelde Fazla İş Hesabı İki Aşamalıdır: Götürü bedel işlerde "iş artışı" talep edildiğinde, YİGŞ Md. 21 ve 22 devreye girer.
- %10 Sınırı (YİGŞ 21): Sözleşme bedelinin %10'una kadarki iş artışları, sözleşme fiyatlarıyla (eğer varsa) veya bunlara kıyasla hesaplanır.
- %10'u Aşan Kısım (YİGŞ 22): Artışın %10'u aşan kısmı için ise artık sözleşme fiyatları değil, (genellikle daha yüksek olan) işin yapıldığı tarihteki "mahalli serbest piyasa rayiçleri" (Bayındırlık pozları veya piyasa fiyatları) uygulanır.
- Bozmaya Uymanın Yükümlülüğü: Mahkemelerin, Yargıtay'ın bozma ilamına uyması, sadece şeklen "uydum" demek değil, bozma kararında tarif edilen hukuki incelemeyi ve hesaplama yöntemini eksiksiz uygulamak demektir.
Yorum Bırak