Yargıtay'dan Götürü Bedelde Ezber Bozan Karar: %10'u Aşan Sözleşme Dışı İmalatın Bedeli Nasıl Ödenir?

Anahtar teslimi götürü bedel sözleşmelerde, sözleşme ve projede olmayan bir imalatın (sözleşme dışı iş) yapılması durumunda, bu işin bedelinin nasıl ödeneceği en tartışmalı konulardan biridir. Yükleniciler genellikle bu işleri idarenin sözlü talimatı veya bilgisi dahilinde yapmakta, ancak işin bedelini talep ettiklerinde YİGŞ Md. 21'deki %10 artış sınırı ve idarenin "yazılı talimatım yok" savunmasıyla karşılaşmaktadır. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, sözleşme dışı fazla imalat bedellerinizin tahsili için doğru hukuki zemini oluşturmanızı sağlar. Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 2019/3927 E., 2020/1965 K. sayılı kararı, bu konuya önemli bir açıklık getirmiştir.

Kararın İlgili Kısmı

"Yapılacak incelemede %10'u aşan imalâtın tespiti halinde ise bedelinin sözleşme ve işin yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan TBK'nin 526 ve devamı maddeleri gereğince iş sahibi yararına olması koşuluyla yapıldığı yıl mahalli piyasa rayiçleriyle belirlenmesi gerekir."

Olayın Arka Planı: Sözleşme Dışı İmalatlar ve İdarenin "Talimat Vermedim" Savunması

Götürü bedel sözleşme ile Gençlik Merkezi yapım işini üstlenen yüklenici, işi tamamladıktan sonra, sözleşme ve ilk projede olmayan (otopark alanı artışı, kedi yolu, bahçe giriş kapıları, alüminyum dış cephe kaplaması vb.) birçok ilave iş yaptığını, bu işlerin idarenin yazılı/sözlü talimatları ve onaylı revize projeler doğrultusunda yapıldığını belirterek bedelini talep etmiştir. İdare ise, "alüminyum kaplama ve diğer tamiratlar için yapılması talimatı verilmediğini" belirterek ödeme yapmayı reddetmiştir.

Yargıtay Kararı: %10 Sınırı İçin YİGŞ, %10'u Aşan Kısım İçin TBK Uygulanır

Yerel mahkeme ve Bölge Adliye Mahkemesi, bilirkişi raporuna dayanarak sözleşme dışı işlerin bedelinin (piyasa rayiçleriyle) ödenmesine karar vermiştir. Yargıtay 15. Hukuk Dairesi ise bu kararı, hesaplama yöntemindeki bir hata nedeniyle bozmuştur. Yargıtay, bu tür sözleşme dışı imalat bedellerinin hesaplanmasında ikili bir ayrım yapılması gerektiğini belirtmiştir:

  1. %10 Sınırı İçindeki İmalatlar (YİGŞ Md. 21): Öncelikle, yapılan ilave imalatların YİGŞ Md. 21 kapsamında "sözleşme bedelinin %10'u oranındaki" iş artışı kapsamında kalıp kalmadığı incelenmelidir. Eğer bu sınır içindeyse, bedeli "sözleşme fiyatlarıyla" (yani götürü bedel sözleşmedeki tenzilat oranı uygulanarak) hesaplanmalıdır.
  2. %10 Sınırını Aşan İmalatlar (TBK Md. 526 - Vekaletsiz İş Görme): Bilirkişi raporu, yapılan imalatların %10 sınırını aştığını tespit ederse, bu aşan kısım artık YİGŞ kapsamından çıkar. Bu kısım, Türk Borçlar Kanunu'nun "vekaletsiz iş görme" (TBK Md. 526 vd.) hükümlerine tabi olur. Bu hükme göre, yüklenicinin (iş gören) idarenin (iş sahibi) "yararına olması koşuluyla" yaptığı bu işlerin bedelini "yapıldığı yıl mahalli piyasa rayiçleriyle" (tenzilatsız olarak) talep etme hakkı doğar.

Yerel mahkemenin hatası, bu ayrımı yapmadan, sözleşme dışı işlerin tamamını piyasa fiyatlarıyla değerlendirmesi olmuştur.

Analizin Sonucu

  1. Götürü bedel işlerde, idarenin yazılı talimatı olmasa dahi, idarenin bilgisi dahilinde veya onaylı revize projeye göre yapılıp idarenin yararına olan sözleşme dışı imalatların bedeli talep edilebilir.
  2. Bu imalat bedeli hesaplanırken YİGŞ Md. 21 (%10 sınırı) dikkate alınır.
  3. %10 Sınırı İçindeki İşler: Sözleşme fiyatlarıyla (tenzilatlı) ödenir.
  4. %10 Sınırını Aşan İşler: Vekaletsiz iş görme (TBK Md. 526) kapsamında "mahalli piyasa rayiçleri" (tenzilatsız) üzerinden ödenir.
  5. Yüklenicilerin, bu tür işlerin idarenin bilgisi/onayı dahilinde ve yararına yapıldığını (revize proje, tutanak, e-posta, fotoğraf vb.) ispatlaması kritik öneme sahiptir.