Yargıtay: İdare Gerekli İzinleri Almazsa Fesihte Kusurlu Sayılır, Menfi Zarar ve Teminatı Unutsun!

Kamu ihale sözleşmelerinin feshinde, idareler genellikle tüm kusuru yükleniciye (iş programının gerisinde kalma, işi süresinde bitirmeme vb.) yükleyerek 4735 sayılı Kanun kapsamındaki ağır yaptırımları (teminatın gelir kaydedilmesi, menfi zarar tazminatı) uygulama yoluna gitmektedir. Oysa idarelerin de sözleşmesel yükümlülükleri vardır ve bu yükümlülükleri yerine getirmemesi, feshin hukuki sonuçlarını tamamen değiştirebilir. Bu tür karmaşık ihale, sözleşme ve hakediş sorunlarınızda, sürecin doğru yönetilmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için Yaka Danışmanlık uzmanlığından destek almak, feshin "haksız" veya "ortak kusurlu" olduğuna dair hukuki dayanaklarınızı tespit ederek sizi ağır tazminatlardan ve teminat kaybından korur. Yargıtay 15. Hukuk Dairesi'nin 2016/6275 E., 2017/4429 K. sayılı kararı, bu duruma mükemmel bir örnektir.

Kararın İlgili Kısmı

"Oysa yüklenici iş programının gerisinde kalıp, sözleşme konusu işi süresi içinde bitirmediğinden kusurlu olduğu gibi, davalı-birleşen dosyanın davacısı iş sahibi de, yüklenicinin talep ettiği geçiş izinlerini ilgili kurumlardan zamanında almayarak işin gecikmesine ve tamamlanamamasına sebebiyet vererek kusurlu davranmış olup, sözleşmenin feshinde her iki tarafın da ortak kusurlu olduğunun kabulü gerekir. Sözleşmenin feshinde her iki taraf kusurlu olduğunda, başka bir ifadeyle ortak kusur halinde taraflar birbirlerinden tazminat talebinde bulunamazlar..."

Olayın Arka Planı: Yüklenici "İzin Almadın" Dedi, İdare "İşi Bitirmedin" Dedi

Bir içmesuyu yenileme inşaatı işinde idare (iş sahibi), yüklenicinin iş programının gerisinde kaldığı ve işi eksik bıraktığı gerekçesiyle 4735 S.K. Md. 20 ve 22'ye göre sözleşmeyi feshetmiştir. İdare, teminatı gelir kaydetmiş ve kalan işi yeniden ihale ederek iki ihale arasındaki fark olan "menfi zararının" tazmini için dava açmıştır. Yüklenici ise, feshin haksız olduğunu, asıl sorunun idarenin ilgili kurumlardan (örn: Karayolları, DSİ) alması gereken "geçiş izinlerini" zamanında almaması olduğunu, bu izinler olmadan imalata devam edemediğini belirterek feshin geçersizliğinin tespitini ve teminat mektubunun iadesini istemiştir.

Yargıtay Kararı: İdarenin "Pasif" Görevi de Kusur Sayılır, Fesih "Ortak Kusurludur"

Yerel mahkeme, yükleniciyi tam kusurlu bularak idarenin menfi zarar talebini kabul etmiş ve yüklenicinin teminat iadesi davasını reddetmiştir. Yargıtay 15. Hukuk Dairesi ise bu kararı bozmuştur. Yüksek Mahkeme'ye göre:

  1. Yüklenicinin Kusuru: İş programının gerisinde kalmak ve işi süresinde bitirmemek yüklenicinin kusurudur.
  2. İdarenin Kusuru: Yüklenicinin çalışabilmesi için üçüncü kurumlardan alınması gereken (karayolu geçişi, orman izni vb.) kritik izinleri "zamanında almayarak" işin gecikmesine ve tamamlanamamasına sebebiyet vermek, idarenin (iş sahibinin) kusurudur.
  3. Sonuç: Ortak Kusur: Bu durumda sözleşmenin feshinde her iki taraf da "ortak kusurlu" kabul edilmelidir.

Ortak Kusurun Hukuki Sonuçları: Tazminat ve Teminat

Yargıtay, feshin "ortak kusurlu" olmasının iki temel sonucu olduğunu belirtmiştir:

  • Tazminat (Menfi Zarar) İstenemez: Hukukun genel ilkesi gereği, ortak kusur halinde taraflar birbirlerinden tazminat (idarenin talep ettiği menfi zarar gibi) talep edemezler. Bu nedenle idarenin menfi zarar davası reddedilmelidir.
  • Teminat Gelir Kaydedilemez: İdare fesihte (en azından kısmen) kusurlu olduğu için, kesin teminatı gelir kaydetme hakkını kaybeder. Mahkeme, yüklenicinin teminat iadesi için YİGŞ'de (veya sözleşmede) belirtilen diğer şartları (örn: SGK ilişiksizlik belgesi sunma) yerine getirip getirmediğini araştırmalı ve şartlar oluşmuşsa teminatın yükleniciye iadesine karar vermelidir.

Analizin Sonucu

  1. İdarelerin, yer teslimi ve proje onayının yanı sıra, işin yapılması için kritik olan "üçüncü kurum izinlerini" (geçiş izni, ruhsat vb.) zamanında alarak yüklenicinin çalışmasına hazır hale getirme yükümlülüğü vardır.
  2. İdare bu yükümlülüğünü yerine getirmezse, işi yavaşlatan yüklenici kadar "kusurlu" sayılır ve fesih "ortak kusurlu" hale gelir.
  3. Ortak kusurlu fesihte idare; yükleniciden menfi zarar talep edemez ve yüklenicinin kesin teminat mektubunu gelir kaydedemez.